Hotel Reiderland te Bellingwolde

Een oude herinnering
Hoe oud zal ik geweest zijn? Ik weet het niet meer precies, elf of twaalf jaar? Ik zal in de vijfde of de zesde klas van de lagere school van Drieborg hebben gezeten; dus in de klas van hoofdmeester Brugma of Hemmes. Brugma is later leraar geworden in Winschoten en Hemmes vertrekt in latere jaren naar Bellingwolde. Met allebei heb ik nog jaren contact gehad.

Op een mooie dag gaan alle jongens en meisjes van Nieuwe Statenzijl op de fiets naar Bellingwolde. Daar is een speeltuin. Ik fiets de hele rit voorop in de stoet over het jaagpad langs de Westerwoldse Aa richting Nieuwe Schans en zit de hele tijd omgekeerd op de fiets, omdat ik ‘de leiding’ heb. Bij Oude Statenzijl klimmen we met de fiets over de dijk en fietsen dan verder over Oudezijl naar Nieuwe Schans. Daar aangekomen fietsen we richting Bellingwolde. Ik herinner me nog dat we niet één keer verkeerd zijn gereden. Aangekomen in Bellingwolde zijn we op zoek gegaan naar de speeltuin achter Hotel Reiderland. Het is daar een wat schamel geheel, dus niet alle toestellen zijn in gebruik. We hebben enig zakgeld meegekregen, dus elke vijf minuten gaan we naar het loket aan de rechterkant van het hotel en kopen we voor een paar centen snoepgoed. Hoewel de speeltuin niet groot is en slecht onderhouden, hebben we ons daar best vermaakt. Ook hebben we vreemd opgekeken van de prachtige woningen en boerderijen die we in Bellingwolde hebben gezien. We menen dat de mensen daar wel erg rijk moeten zijn.

Kadastrale kaart van 1832.

Het café met schouw in vroegere jaren. Ansichtkaart uit eigen verzameling.

Over hotel Reiderland
Op de kadastrale kaart van 1832 staat op de huidige locatie 'hoofdweg 248' in Bellingwolde een tamelijk grote boerderij aangegeven. Eigenaresse is Aaltje Hagen geweest, de weduwe van Pieter Sijbens/Sibens, in leven koopman van beroep.

Schuin achter de boerderij staat een 'wagenschuur voor de landbouw'. Verder is in eigendom een boomgaard en een grote uitgestrekte tuin, achter de boerderij.

Tussen de kerk en het kerkhof en de Hoofdweg, heeft een strook grond gelegen, 'huis en erf', eveneens eigendom van de weduwe Sijbens.

De aangrenzende boerderij, later eveneens in bezit van Addens, afgebrand in de jaren '70 van de vorige eeuw, is eigendom geweest van landbouwer Geert Harms Brouwer.

De boerderij op de hoek van de Kerkweg, met wagenschuur, houtstek en tuinen, kalkbranderij en bouwland is eigendom geweest van Hindrik Nannes Addens, koopman. Onder de bevolking van Bellingwolde is het logement, café, Nutsspaarbank (sinds 1836), Waterschapshuis (1879-1913 ), dorpshuis, bibliotheek, discotheek - hotel 'Reiderland' - nog steeds een begrip.

Ansichtkaart uit eigen verzameling. Hotel Reiderland betreft het tweede gebouw aan de rechterzijde van de boerderij.

Ansichtkaart uit eigen verzameling: Het terras naast hotel Reiderland als deze in bezit van van Albert Smid (1919-1925).

Wanneer het, van zovele foto’s bekende, pand is gebouwd is onduidelijk. Ook zonder schuurgedeelte lijkt het, in 1987 afgebroken hotel niet op de bebouwing, zoals weergeven op de kadastrale kaart van 1832, maar wel op die van 1858.

Kadastrale kaart van 1858. Bron: HISGIS.

Het voorhuis
Het voorhuis schijnt in ieder geval tussen 1832 en 1858 te zijn verbouwd/herbouwd. Het schuurgedeelte van het hotel, zoals te zien op de foto’s uit de jaren 1905 tot ca. 1920, is hoogstwaarschijnlijk ergens tussen 1920 en 1934 verloren gegaan? Wellicht door brand; het noodlottig einde van menige boerderij en/of boerenschuur. De naam dankt het hotel aan het waterschap Reiderland en aan de landstreek, waartoe Bellingwolde en Blijham vroeger hebben behoord.

Ansichtkaart uit eigen verzameling: De Nutsspraarbank is ook gevestigd geweest in Hotel Reiderland.

In de tijd, dat de familie Klein de eigenaren zijn, is er in advertenties steeds sprake van 'Logement Klein'. Als Tonnis de Roos eigenaar is van Hotel Reiderland, wordt door de bevolking ook aan het hotel gerefereerd als simpelweg 'de Roos'. In de jaren ’60 is de voorgevel gerenoveerd. De bovenverdieping behoudt zes raampartijen, maar van de vijf raampartijen op de begane grond blijven slechts vier bestaan, ten gunste van een verbrede ingangsdeur.

Lijst van eigenaren van voormalig hotel ‘Reiderland’, Hoofdweg 248, Bellingwolde:

ca. 1792 Pieter Sijbens (koopman) en Aaltje Hagens.
ca. 1836 Hagen Garrelts Sijbens (zoon) en Tjabina Stoffers Folkerts.
ca. 1874 Geert Klein en Gepke Geertsema (logementshoudster), van Nieuwolda.
ca. 1895 Hindrik Ekko Klein (zoon/logementhouder) en Lutske Star.
ca. 1919 Albert Smid (hotelhouder), geboren te Nieuwolda en Nantje Hut.
ca. 1925 Tonnis de Roos (smid), geboren te Termunten en Geessien Jager.
ca. 1956 Jakob Lambertus de Roos (zoon/kelner) en Rika Pieternella Burema.
ca. 1966 Tibo Evenga met discotheek Trocodero.
ca. 1977 Hendrik Brouwer,
ca. 1987 Jan Schutte.

Ansichtkaart uit eigen verzameling: Deze foto is genomen tussen 1905 en 1919 van 'Logement Klein'. De weduwe van Hendrik Ekko Klein is Lutske Star, geboren in ’t Zandt als dochter van Egge Star, logementhouder, en Hinke. H.E. Klein is overleden op 17 oktober 1904, op de leeftijd van 43 jaar.

Ansichtkaart uit eigen verzameling: Foto van het hotel tussen de jaren 1919 en 1925. Eigenaar is dan Albert Smid, hotelhouder, geboren te Nieuwolda, en zijn echtgenote Nantje Hut.

Hotel te koop
In augustus 1922 wordt Hotel Reiderland te koop aangeboden, omdat de eigenaar van zaak wenst te veranderen. Op de top van de dwarsmuur aan het begin van het schuurgedeelte staat vermeld: ‘Stalling’. Bij het logement worden ook paardenkeuringen gehouden; de uitslagen worden bekend gemaakt in de krant. Verder is het de locatie voor biljart- en tenniswedstrijden, openbare verkopen, feesten etc. Achter het hotel is een fraaie, schaduwrijke theetuin aangelegd en een speeltuin voor de jeugd.

Ansichtkaart uit eigen verzameling: De theethuin achter het complex.

Huzaren en Abeidersstakingen
De jaren tussen 1880 en 1929 is een tijd van arbeidersstakingen en opstand; in 1892/1893 zijn zelfs Huzaren in Bellingwolde gelegerd om de orde te handhaven. In de dorpen Beerta, Bellingwolde, Finsterwolde en Vlagtwedde wordt de staat van beleg afgekondigd. Ze worden afgelost door militairen en marechaussee; als onderkomen voor de 'ordehandhavers' zijn achter hotel Reiderland barakken ingericht. Deze worden rond 1923 weer afgebroken. Zie onderstaande foto's.

Foto: Facebook, 2019.

'Vanuit Winschoten uit patrouilleerden Zaterdag huzaren naar Bellingwolde, Blijham en Oude Pekel; ia laatstgenoemde gemeente werd van de overzijde van het kanaal met steenen naar de manschappen en paarden geworpen; de paarden werden door hun berijders vastgebonden, waarna deze zich haastten den overkant van den Aa te bereiken. Bij de afrekening, toen gehouden, kreeg een schoorsteenveger een niet onbelangrijke wonde aan het hoofd. Zaterdag liep te Winschoten het gerecht, dat debutatiën uit verschillende werklieden verenigingen, dáár en elders gevestigd, den volgenden dag hunne opwachting wilden maken bij den afgev. ter Tweede Kamer, den heer B. L. Tijdens te Nieuw-Beerta, om van hem verantwoording te eischen over het in de Tweede Kamer zeer onlangs gesprokene over de arbeiders in het district van dien vertegenwoordiger. Dit gerucht kwam in den avond van dien dag ook ter oore van den heer mr. Smeenge, lid van de Tweede Kamer, die op vereerende uitnoodiging, voor de leden der kiesvereeniging „Vooruitgang” in de Harmonie aldaar eene rede hield over hot wetsontwerp tot regeling van het kiesrecht, van welke boeiende voordracht slechts een dertigtal profiteerden. Mr. S. merkte naar aanleiding van dat gerucht op, dat de heer Tydena Zondag niet te Nieuw-Beerta maar te ’s Hage zou verblijven. De te nemen moeite zou dus vruchteloos zijn'.

Uit De Courant van 1892.

24 Januari 1923: De barakken der militaire politietroepen achter het hotel Reiderland. zijn op afbraak aan de heren J. Kruize en R. Bultena verkocht voor f 505. Deze barakken kostten 4 jaar geleden aan arbeidsloon voor plaatsing bijna f 3000. Hiermee zijn de laatste overblijfselen van de militaire bezetting verdwenen. De foto dateert van 1923. Foto: Facebook, 2019.

Op het bord staat de tekst: Politie Troepen afd. Winschoten, groep Bellingwolde. Op de achtergrond zijn de barakken achter Hotel Reiderland goed zichtbaar. Foto: Facebook, 2019.

Kegelbaan

De opvolger van Albert Smid als eigenaar van hotel Reiderland in circa 1925 wordt, de in Termunten geboren, Tonnis de Roos met zijn echtgenote Geessien Jager uit Leermens. Zij trouwen op 4 mei 1910 in ’t Zandt. De Roos is voortvarend in het doorvoeren van verbeteringen en vernieuwingen aan het hotel. In toenemende mate is het hotel-café de spil in het dorpsleven geworden. Hij laat bijvoorbeeld vrij snel een kegelbaan aanleggen in 1927.

Tennisbaan
Ook In 1927 plaatst T. de Roos een advertentie in de krant waarin hij een prijsopgaaf vraagt voor een nieuw aan te leggen tennisbaan van beton bij hotel Reiderland. Het opmerkelijke telefoonnummer dat wordt aangegeven is nr. 10.

Onderkruipers
Tijdens arbeidersstakingen van 1929 wordt het hotel van Tonnis de Roos een tijdlang geboycot door o.a. de zangvereniging. De Roos zou 'onderkruipers' werven en huisvesten. 'Onderkruipers' zijn arbeiders, die uit het hele land komen om het werk van de stakende arbeiders over te nemen. Ze werken dan bijvoorbeeld in de stro-kartonfabriek 'Reiderland' te Winschoten, waar ook boerenzoons werken om de fabriek en dus ook de boerenbedrijven draaiende te houden. Met de staking van 1929 is de arbeidersopstand voorbij, zonder veel resultaat en de grote depressie vanuit de VS wordt merkbaar.

Bioscoop
Halverwege de jaren '30 van de vorige eeuw dient De Roos een plan tot bouw van een grote zaal in en eerder al voor de aanleg van nieuwe betonnen tennisbanen. In 1941 wordt in hotel Reiderland eveneens een bioscoop ingericht. Tijdens de 2e WO is natuurlijk een avondklok van kracht. Daarom is een avond uit naar bijvoorbeeld Winschoten niet mogelijk. Misschien is de inrichting van een bioscoop in hotel Reiderland een manier om dicht bij huis de zinnen te kunnen verzetten.

Op vrijdag 22 maart 1935 ‘s middags om vijf uur wordt door T. de Roos aanbesteed, het bouwen van een zaal met toneel enz. achter het hotel in vier percelen:

Courant uit 1935: Bellingwolde. 25 Mrt. Onder architectuur van den heer J. Heikens, architect te Winschoten werd in het hotel Reiderland publiek aanbesteed het bouwen van een zaal met toneel enz. namens den heer T. de Roos, alhier.
a.Bouw- en timmerwerk. Laagste inschrijver de heer J. Kruize te Bellingwolde voor f 5921,-. b. zinkwerken. G. Hidding. Bellingwolde voor f 421,- c. electr. installatie, fa. K. Zuurman te Winschoten voor f 300; d. verfwerken, fa. Brüggeman Winschoten voor f 362. De gunning is in beraad gehouden.

Het is een beetje vreemd dat in 1935 een vergunning wordt aangevraagd, terwijl de tekening dateert van 15 september 1941. De (film)cabine van de afspeelapparatuur, buffet en portaal is gepland in de schuur van het hotel, terwijl het filmdoek zich niet midden van de zaal bevindt, maar aan de lange zijde daarvan.

Te Koop
In mei 1956 staat Hotel Reiderland te koop; Tonnis de Roos kan het hotel dan waarschijnlijk al een tijdje niet meer runnen en twijfelt of zijn zoon, Jacob L. de Roos, als hotelhouder zijn keuze zou zijn. Toch zet hij uiteindelijk het werk van zijn vader nog een tiental jaren voort.

Tekening volgens het besluit van B en W van de gemeente Bellingwolde van 16 november 1948 waarmee vergunning wordt verleend tot het plaatsen van een verkoop-automaat in de zijgevel van het perceel. Op deze tekening is ook de kegelbaan goed zichtbaar.

Overlijden Tonnis de Roos

Overlijden van Tonnis de Roos: overlijdensakte (Akte)datum: 21-01-1958 Plaats: Winschoten Overledene: Tonnis de Roos 74 jaar oud, geboren te Termunten, op 18-01-1958 te Winschoten overleden, echtgenote Geessien Jager.

Het einde van Reiderland
Circa 1966 wordt Reiderland overgenomen door Tibo Evenga. Vooral in de jaren '70 wordt daar discotheek ‘Trocodero’ druk bezocht. In 1987 is het gebouw dusdanig in verval geraakt, dat wordt besloten tot sloop. De roemruchte dagen van het café-hotel zijn voorbij, net als die van het dorpse verenigingsleven in een steeds groter wordende wereld. Met pijn in het hart zien Bellingwolders hun ‘Reiderland’ verdwijnen. De naam ‘de Roos’ of ‘Reiderland’ roept nog steeds warme herinneringen op bij de oudere -, geboren Bellingwolders.

Foto: Facebook, 2019.

Hotel Reiderland is veel gebruikt door de plaatselijke verenigingen. De bevolking heeft heftig geproteesteerd tegen de afbraak van het complex. Er is zelfs communicatie geweest met de Commissaris van de Koningin Vonhof over de kwestie. Foto: Facebook, 2019.

Ansichtkaart (uit eigen verzameling) van de speeltuin achter 'Hotel Reiderland' te Bellingwolde.

Ansichtkaart (uit eigen verzameling): De ingang naar de speeltuin van Hotel Reiderland te Bellingwolde.

Tegenwoordig staat deze moderne woning op het terrein van voormalig Hotel Reiderland. Niets herinnert meer aan de dagen van weleer. Bron: Google Maps, 10 mei 2022.