Karel Frederik van Baden
Karel Frederik van Baden, geb. in 1728, ovl. (ongeveer 83 jaar oud) in 1811.
- Vader:
Frederik van Baden-Durlach, zn. van Karel III Willem van Baden-Durlach en Magdalena Wilhelmina, geb. op zondag 7 okt 1703, ovl. (28 jaar oud) op woensdag 26 mrt 1732, tr. (resp. ongeveer 23 en ongeveer 16 jaar oud) in 1727.
- Moeder:
Anna Charlotte Amalia van Nassau-Dietz, dr. van Johan Willem Friso van Nassau-Dietz en Maria Louise van Hessen-Kassel, geb. te Leeuwarden [Fr] op maandag 13 okt 1710 of 23 okt. 1710, ovl. (66 jaar oud) op donderdag 18 sep 1777.
|  |
Willem Lodewijk
Willem Lodewijk , geb. in 1732, ovl. (ongeveer 56 jaar oud) in 1788.
- Vader:
Frederik van Baden-Durlach, zn. van Karel III Willem van Baden-Durlach en Magdalena Wilhelmina, geb. op zondag 7 okt 1703, ovl. (28 jaar oud) op woensdag 26 mrt 1732, tr. (resp. ongeveer 23 en ongeveer 16 jaar oud) in 1727.
- Moeder:
Anna Charlotte Amalia van Nassau-Dietz, dr. van Johan Willem Friso van Nassau-Dietz en Maria Louise van Hessen-Kassel, geb. te Leeuwarden [Fr] op maandag 13 okt 1710 of 23 okt. 1710, ovl. (66 jaar oud) op donderdag 18 sep 1777.
| |
Johan Willem Friso van Nassau-Dietz
|  |
| Johan Willem Friso van Nassau-Dietz, geb. te Dessau [Deu] op maandag 4 aug 1687, ovl. (23 jaar oud) te Strijensas [Zh] op dinsdag 14 jul 1711. |
Aantekeningen bij Johan Willem Friso van Nassau-Dietz.
Johan Willem Friso van Nassau-Dietz. Bron: WP.
Johan Willem Friso (Dessau, 4 augustus 1687 - Strijensas, 14 juli 1711), Vorst van Nassau-Dietz (1696-1711), Prins van Oranje (1702-1711), stadhouder van Friesland (1707-1711) en Groningen (1708-1711), is de zoon van Hendrik Casimir II van Nassau-Dietz en Henriëtte Amalia van Anhalt-Dessau.
Bij het overlijden van zijn vader in 1696 wordt hij vorst van Nassau-Dietz en tot stadhouder benoemd van de gewesten Friesland en Groningen. Zijn moeder treedt op als regentes tot 1707. Vervolgens neemt Johan Willem Friso de functie van stadhouder van Friesland daadwerkelijk op zich, en in 1708, als hij meerderjarig wordt tevens het stadhouderschap van Groningen.
Als enige erfgenaam van zijn achterneef stadhouder Willem III, die in 1702 overlijdt, erft hij de titel Prins van Oranje. Echter, direct na het openvallen van het testament, maken ook de Fransman Frans Lodewijk van Conti en Willems neef Frederik I van Pruisen aanspraak op de titel Prins van Oranje. In 1711 wordt besloten de erfeniskwestie in Den Haag te bespreken.
Johan Willem Friso neemt als generaal deel aan de Spaanse Successieoorlog. Bij de slag bij Malplaquet op 11 september 1709, ontstaat een misverstand tussen hem en de Britse commandant, Marlborough. Hierdoor verliezen vele duizenden Nederlanders het leven in deze bloedige veldslag. De slag wordt toch beslist in het voordeel van de geallieerden. Op weg naar Den Haag i.v.m. een bespreking met zijn rivaal voor de titel, Frederik van Pruisen, over de erfenis verdrinkt de 23-jarige Johan Willem Friso op 14 juli 1711 bij de oversteek van Moerdijk naar Strijensas over het Hollandsch Diep. Kort daarna, op 1 september 1711, wordt zijn zoon Willem IV van Oranje-Nassau geboren. Op 25 februari 1712, ruim 7 maanden na zijn dood, wordt Johan Willem Friso begraven in de Grote of Jacobijnerkerk te Leeuwarden.
Het oudste Nederlandse infanterieregiment wordt naar hem genoemd: het Regiment Infanterie Johan Willem Friso. Ook de mars "De jonge Prins van Friesland" die bij bijzondere gelegenheden en als eerbetoon aan de Minister van Defensie wordt gespeeld, verwijst naar deze prins. Ook is er een kazerne in Assen naam hem vernoemt.
Johan Willem Friso trouwt op 26 april 1709 te Kassel met Maria Louise van Hessen-Kassel (1688-1765). Uit dit huwelijk worden twee kinderen geboren.
tr.
met
Aantekeningen bij Maria Louise van Hessen-Kassel.
Maria Louise van Hessen-Kassel door Louis Volders. Beeldbank Leeuwarden. Bron: WP.
Maria Louise van Hessen-Kassel (Kassel, 7 februari 1688 - Leeuwarden, 9 april 1765) bijgenaamd 'Marijke Meu' is de dochter van Karel Lodewijk van Hessen-Kassel en Maria Anna van Koerland. Omdat zij in Friesland heel populair is, wordt zij muoi (het friese woord voor tante) genoemd.
Na het vroegtijdig overlijden van haar echtgenoot Johan Willem Friso, in 1711, neemt zij tijdens de minderjarigheid van zijn postuum geboren zoon, Willem IV, het stadhouderschap van Friesland, Groningen en Drenthe waar (tot 1731). In 1730 laat zij voor zich zelf het buitenverblijf Marienburg bouwen. Zij bewoont het Princessehof, een stadspaleis in 1731 aangekocht. Maria Louise heeft een belangrijke porseleincollectie. Tegenwoordig is in het Princessehof het nationaal keramiekmuseum gevestigd.
In 1734 trouwt haar zoon met Anna van Hannover, met wie zij niet goed overweg kan. In 1747 wordt Willem IV van Oranje-Nassau ook stadhouder van de andere gewesten van de Republiek. Als hij in 1751 overlijdt, is zijn zoon Willem V nog maar drie jaar oud. Marijke Meu neemt het regentschap over van haar schoondochter, Anna van Hannover, die in 1759 overlijdt.
Maria Louise met haar twee kinderen omstreeks 1725.
Maria Louise trouwt op 26 april 1709 te Kassel met Johan Willem Friso van Nassau-Dietz (1687-1711). Uit dit huwelijk worden 2 kinderen geboren.
Uit dit huwelijk 2 kinderen:
Dossier:
Maria Louise van Hessen-Kassel
| |
| Maria Louise van Hessen-Kassel, geb. te Kassel, Dld. op zaterdag 7 feb 1688, ovl. (77 jaar oud) te Leeuwarden [Fr] op dinsdag 9 apr 1765. |
Aantekeningen bij Maria Louise van Hessen-Kassel.
Maria Louise van Hessen-Kassel door Louis Volders. Beeldbank Leeuwarden. Bron: WP.
Maria Louise van Hessen-Kassel (Kassel, 7 februari 1688 - Leeuwarden, 9 april 1765) bijgenaamd 'Marijke Meu' is de dochter van Karel Lodewijk van Hessen-Kassel en Maria Anna van Koerland. Omdat zij in Friesland heel populair is, wordt zij muoi (het friese woord voor tante) genoemd.
Na het vroegtijdig overlijden van haar echtgenoot Johan Willem Friso, in 1711, neemt zij tijdens de minderjarigheid van zijn postuum geboren zoon, Willem IV, het stadhouderschap van Friesland, Groningen en Drenthe waar (tot 1731). In 1730 laat zij voor zich zelf het buitenverblijf Marienburg bouwen. Zij bewoont het Princessehof, een stadspaleis in 1731 aangekocht. Maria Louise heeft een belangrijke porseleincollectie. Tegenwoordig is in het Princessehof het nationaal keramiekmuseum gevestigd.
In 1734 trouwt haar zoon met Anna van Hannover, met wie zij niet goed overweg kan. In 1747 wordt Willem IV van Oranje-Nassau ook stadhouder van de andere gewesten van de Republiek. Als hij in 1751 overlijdt, is zijn zoon Willem V nog maar drie jaar oud. Marijke Meu neemt het regentschap over van haar schoondochter, Anna van Hannover, die in 1759 overlijdt.
Maria Louise met haar twee kinderen omstreeks 1725.
Maria Louise trouwt op 26 april 1709 te Kassel met Johan Willem Friso van Nassau-Dietz (1687-1711). Uit dit huwelijk worden 2 kinderen geboren.
tr.
met
Aantekeningen bij Johan Willem Friso van Nassau-Dietz.
Johan Willem Friso van Nassau-Dietz. Bron: WP.
Johan Willem Friso (Dessau, 4 augustus 1687 - Strijensas, 14 juli 1711), Vorst van Nassau-Dietz (1696-1711), Prins van Oranje (1702-1711), stadhouder van Friesland (1707-1711) en Groningen (1708-1711), is de zoon van Hendrik Casimir II van Nassau-Dietz en Henriëtte Amalia van Anhalt-Dessau.
Bij het overlijden van zijn vader in 1696 wordt hij vorst van Nassau-Dietz en tot stadhouder benoemd van de gewesten Friesland en Groningen. Zijn moeder treedt op als regentes tot 1707. Vervolgens neemt Johan Willem Friso de functie van stadhouder van Friesland daadwerkelijk op zich, en in 1708, als hij meerderjarig wordt tevens het stadhouderschap van Groningen.
Als enige erfgenaam van zijn achterneef stadhouder Willem III, die in 1702 overlijdt, erft hij de titel Prins van Oranje. Echter, direct na het openvallen van het testament, maken ook de Fransman Frans Lodewijk van Conti en Willems neef Frederik I van Pruisen aanspraak op de titel Prins van Oranje. In 1711 wordt besloten de erfeniskwestie in Den Haag te bespreken.
Johan Willem Friso neemt als generaal deel aan de Spaanse Successieoorlog. Bij de slag bij Malplaquet op 11 september 1709, ontstaat een misverstand tussen hem en de Britse commandant, Marlborough. Hierdoor verliezen vele duizenden Nederlanders het leven in deze bloedige veldslag. De slag wordt toch beslist in het voordeel van de geallieerden. Op weg naar Den Haag i.v.m. een bespreking met zijn rivaal voor de titel, Frederik van Pruisen, over de erfenis verdrinkt de 23-jarige Johan Willem Friso op 14 juli 1711 bij de oversteek van Moerdijk naar Strijensas over het Hollandsch Diep. Kort daarna, op 1 september 1711, wordt zijn zoon Willem IV van Oranje-Nassau geboren. Op 25 februari 1712, ruim 7 maanden na zijn dood, wordt Johan Willem Friso begraven in de Grote of Jacobijnerkerk te Leeuwarden.
Het oudste Nederlandse infanterieregiment wordt naar hem genoemd: het Regiment Infanterie Johan Willem Friso. Ook de mars "De jonge Prins van Friesland" die bij bijzondere gelegenheden en als eerbetoon aan de Minister van Defensie wordt gespeeld, verwijst naar deze prins. Ook is er een kazerne in Assen naam hem vernoemt.
Johan Willem Friso trouwt op 26 april 1709 te Kassel met Maria Louise van Hessen-Kassel (1688-1765). Uit dit huwelijk worden twee kinderen geboren.
Uit dit huwelijk 2 kinderen:
Dossier:
Willem IV Karel Hendrik Friso van Oranje-Nassau
|  |
| Willem IV Karel Hendrik Friso van Oranje-Nassau, geb. te Leeuwarden [Fr] op dinsdag 1 sep 1711, Prins van Oranje van 1711 tot 1751, Erfstadhouder der Verenigde Nederlanden van 1747 tot 1751, ovl. (40 jaar oud) te 's-Gravenhage [Zh] Huis ten Bosch op vrijdag 22 okt 1751. |
Aantekeningen bij Willem IV Karel Hendrik Friso van Oranje-Nassau.
Willem IV van Oranje-Nassau. Erfstadhouder der Verenigde Nederlanden. Bron: WP.
Willem Karel Hendrik Friso (Leeuwarden, 1 september 1711 – Den Haag in Paleis Huis ten Bosch, 22 oktober 1751), is prins van Oranje en vorst van Nassau-Dietz. Hij is de eerste erfstadhouder van de Republiek der Verenigde Provinciën. Hij is voornaam, vredelievend en minzaam in zijn optreden, maar heeft te kampen met een zwakke gezondheid en een vergroeiing van zijn rug wat zijn politiek-bestuurlijke optreden meer en meer parten zal gaan spelen.
Willem Karel Hendrik Friso wordt geboren in Leeuwarden als zoon van Johan Willem Friso van Nassau-Dietz en Maria Louise van Hessen-Kassel. De val van een paard, in 1717 in de tuin van zomerresidentie Paleis Soestdijk, doet even voor zijn leven vrezen. Willem IV krijgt meer dan de gebruikelijke opvoeding van adellijke kinderen (krijgskunde): hij studeert aan de Universiteit van Franeker en aan de Universiteit Utrecht. Willem IV spreekt diverse talen (waaronder Fries, omdat hij deels in Friesland is opgegroeid) en is geïnteresseerd in geschiedenis, ook in de fouten van zijn voorgeslacht zoals hij zijn hoogleraar meldt. Hij wordt in 1729 in Gelderland, Drenthe en Groningen en in 1731 in Friesland tot stadhouder benoemd. Daarmee is hij in feite de hoogste ambtenaar van deze Nederlandse gewesten.
Reeds in 1721 is er sprake van een huwelijk met Anna van Hannover, maar eerst op 21 oktober 1733 gaat hij voor het Gerecht van Leeuwarden in ondertrouw.[1] Het huwelijk dat gepland is in november 1733 wordt uitgesteld, omdat de bemoeienissen van zijn toekomstige schoonvader George II met de Republiek niet op prijs worden gesteld. Vorst Willem wordt, ook vanwege alle ophef, ziek en vertrekt naar het kuuroord Bath. Eerst enkele maanden later is hij voldoende hersteld om in het huwelijk te treden.
Händel, die Anna en haar jongere zussen klavecimbel- en muziekles heeft gegeven, en haar als zijn beste leerling beschouwt, componeert ter gelegenheid van het huwelijk zijn Serenata Il Parnasso in Festa (HWV 73), waarvoor delen uit Athalia (HWV 52) gebruikt zijn. Op 25 maart 1734 trouwt het paar in de Franse kapel van het Paleis van St. James. Händel componeert hiervoor, op een tekst van Prinses Anna (naar twee psalmen), het anthem This is the day the Lord hath made (HWV 262).
Graaf Willem van Nassau-Dietz wordt in deze periode door de universiteit van Oxford met het ere-doctoraat begiftigd. In deze tijd treedt hij toe tot de vrijmetselarij. Bij zijn terugkeer in de Republiek ontstaan ook loges in Den Haag en Leeuwarden. Zo heeft hij een eigen hofloge "Antiqua Virtute et Fide" in Leeuwarden. [2] Zijn kok Vincent la Chapelle is daarbij betrokken.
Het paar wordt op 8 mei 1734 met zo weinig animo ontvangen in Amsterdam, door burgemeester Lieve Geelvinck, dat het besluit al na een half uur om door te reizen naar Leeuwarden. Door erfenis komt hij achtereenvolgens in het bezit van de graafschappen Dillenburg (1739), Siegen (1742) en Hadamar (1743).
Willem IV met zijn vrouw en kinderen, kort voor zijn overlijden omstreeks 1750. Bron: WP.
Als stadhouder.
In 1740 breekt opnieuw de Oostenrijkse successieoorlog uit, waarin Oostenrijk en Frankrijk tegenover elkaar staan. De Republiek kiest in 1747 de kant van Oostenrijk, omdat het meent Oostenrijk te moeten helpen tegen Frankrijk en zo een bufferzone tussen de Republiek en Frankrijk in stand te houden, waarop Franse troepen de zuidelijke Nederlanden binnenvallen. In enkele weken veroveren de troepen van Lodewijk XV de belangrijkste plaatsen in Zeeuws-Vlaanderen. In paniek wordt de prins op 2 mei 1747 benoemd tot Captein-Generaal en Stadhouder van alle gewesten van de Republiek. Dat heeft nog veel voeten in de aarde, want over zijn bevoegdheden kan Willem het niet snel eens worden met de Staten-Generaal. Zij leggen hem een instructie voor die overeenkomt met de Unie van Utrecht. Willem wil alleen de eed afleggen op de instructie van zijn voorganger, stadhouder Willem III van Oranje-Nassau tevens koning van Groot-Brittannië.
Op 11 mei doet de prins zijn intrede in Amsterdam. Ter begroeting zijn niet alleen de burgemeesters, maar ook alle predikanten aanwezig. Wie geen oranje draagt loopt de kans in de gracht gegooid te worden. Zelfs de paarden en ook de ossen op weg naar de slager zijn ermee versierd.[3] In november van datzelfde jaar volgt verheffing tot Erfstadhouder van de Republiek, waarbij ook de opvolging in vrouwelijke lijn wordt geregeld, want Willem IV heeft dan enkel een dochter. Hiermee komt een eind aan het Tweede Stadhouderloze Tijdperk. De organisator is de porseleinverkoper Daniël Raap, een gematigd Doelist, die de Oranjegezinde bevolking mobiliseert.
In 1748, enkele maanden na de geboorte van zijn zoon Willem Batavus, ontstaat het Pachtersoproer. Raap, die zich verzet tegen de regentenkliek - van oudsher notoire tegenstanders van ook maar enige rol van de Oranje's in het Nederlandse staatsbestel - overlegt diverse malen met de prins en zijn vrouw. Willem IV heeft in 1748 wraak genomen op de burgemeesters van Amsterdam, door steun te verlenen aan de eisen van de Doelisten. In veel steden worden diverse burgemeesters en vroedschapsleden vervangen.
Zijn belangrijkste raadgevers zijn Willem graaf Bentinck en Mattheus Lestevenon. In de nieuwe regeringsreglementen krijgt de erfstadhouder meer invloed op de benoemingen. Veel afgezette vroedschapsleden krijgen echter na verloop van tijd hun zetel terug. Een besluit dat hem niet in dank is afgenomen; de positieve stemming onder de bevolking jegens de prins slaag volledig om.
Willem krijgt te maken met een teruglopende economie. Een poging de handel op te beuren door het instellen van een vrijhaven, loopt door tegenwerking van de admiraliteitscolleges op niets uit. De bankier Thomas Hope en de politiek econoom Isaac de Pinto beloont hij met resp. een functie in de WIC en VOC.
Willem IV stelt veel belang in een aanstelling van Lodewijk Ernst, hertog van Brunswijk-Wolfenbüttel, als zijn gezondheid hem steeds meer parten speelt. Anna van Hannover neemt de lopende zaken over. Willem IV sterft op 22 oktober 1751 in Den Haag na een kuur in Aken. De teraardebestelling vindt plaats op 4 februari 1752 in de grafkelder van de Oranjes te Delft. De erfstadhouder wordt opgevolgd door zijn dan drie jaar oude zoon. Anna van Hannover, Maria Louise van Hessen-Kassel nemen de landszaken waar tot 1759, resp. 1766.
Stadhouder Willem IV. Bron: WP.
Over het ambt van Stadhouder.
De titel Stadhouder betreft, zowel voor als na 1648 - Vrede van Munster - als Nederland algemeen erkend wordt als zelfstandige staat (een confederatieve republiek), een functie-aanduiding. In eerste instantie staat het voor plaatsvervanger-zijn van de regerend vorst. Dat was begin 16e eeuw de Duitse keizer Karel V, tevens koning van Spanje. Hierdoor is het stadhouderschap in feite het hoogste bestuurlijke ambt van het land.
Na de Vrede van Munster blijft de functie bestaan, alhoewel de leiding van de staat niet meer in handen ligt van een persoon -de regerend vorst- maar in dat van de Staten-Generaal. In feite is sprake van een collectief staatshoofdschap, de tweede in zijn soort op het Europese continent (naast statenbond Zwitserland). Het ambt kan door een, enkele of door alle zeven staten van de Nederlandse republiek vergeven worden. Zoals blijkt: aan telgen van het van origine Duitse adelsgeslacht von Nassau. Plichten en bevoegdheden van het ambt zijn in gedetailleerde instructiebrieven geregeld.
Dat het Stadhoudersambt in de loop van de geschiedenis uitsluitend aan leden van deze adellijke familie is toegevallen, is het gevolg van de prominente rol die een van hen heeft gespeeld in de grote Nederlandse bevrijdingsoorlog, de Tachtigjarige Oorlog van 1568-1648. Het betreft de Duitse graaf Wilhelm von Nassau-Dillenburg, later ook Prince d'Orange, die door keizer Karel V tot plaatsvervangend bestuurder ('Stadhouder') van Holland, Zeeland en Utrecht is benoemd. Als 'Willem de Zwijger' zal hij als leider opereren van de opstand in Nederland tegen de Spaanse koning Philips II, zoon van keizer Karel.
Huis ten Bosch. Bron: Erik Baas, WP. Paleis Huis ten Bosch in Den Haag is het woonverblijf van koningin Beatrix. Het paleis ligt in het Haagse Bos in Den Haag tussen de Bezuidenhoutseweg en de Benoordenhoutseweg. De hoofdentree bevindt zich aan de Leidsestraatweg, aan de noordwestkant van het paleis. Aan de Bezuidenhoutseweg bevindt zich ook een entree. Huis ten Bosch behoort tot de Top 100 der Nederlandse UNESCO-monumenten.
Naar mate leden van het Huis Oranje-Nassau huwen met telgen van koninklijke geslachten uit Duitsland en Groot-Brittannië, wordt dit ambt door de dragers ervan meer en meer in dynastieke zin gekoesterd en met dienovereenkomstige pretenties omgeven. Daadwerkelijk lukt pas het omzetten van het stadhouderschap in een erfelijk stadhouderschap (van alle zeven 'Provinciën'), Prins Willem IV. Dat is in het oorlogsjaar 1747. Hij kan zich vanaf dat jaar Erfstadhouder van de Republiek der Verenigde Provinciën noemen, met automatisch recht van opvolging door zijn eerstgeboren zoon, Stadhouder Prins Willem V van Oranje-Nassau.
•.
Noten.
1. http://www.tresoar.nl.
2. Kwaadgras, E. (2003). Overzicht van Loges. Grootoosten der Nederlanden. Den Haag:Orde van Vrijmetselaren onder het Grootoosten der Nederlanden. p. 286.
3. Evenhuis, R.B. (1974) Ook dat was Amsterdam, deel IV, p. 282.
- Moeder:
Maria Louise van Hessen-Kassel, geb. te Kassel, Dld. op zaterdag 7 feb 1688, ovl. (77 jaar oud) te Leeuwarden [Fr] op dinsdag 9 apr 1765.
| |
tr. (1)
met
Anna van Hannover, geb. in 1709, ovl. (ongeveer 50 jaar oud) in 1759.
Uit dit huwelijk 5 kinderen:
relatie (2)
met
Nn .
Uit deze relatie een zoon:
| | naam | geb. | plaats | ovl. | plaats | oud | relatie | kinderen |
| 1 | Willem Hendrik | *1750 | | †1820 | | 70 | 0 | 0 |
Dossier:
Anna van Hannover
Anna van Hannover, geb. in 1709, ovl. (ongeveer 50 jaar oud) in 1759.
tr.
met
Willem IV Karel Hendrik Friso van Oranje-Nassau, zn. van Johan Willem Friso van Nassau-Dietz en Maria Louise van Hessen-Kassel, geb. te Leeuwarden [Fr] op dinsdag 1 sep 1711, Prins van Oranje van 1711 tot 1751, Erfstadhouder der Verenigde Nederlanden van 1747 tot 1751, ovl. (40 jaar oud) te 's-Gravenhage [Zh] Huis ten Bosch op vrijdag 22 okt 1751, relatie (2) met Nn . Uit deze relatie een zoon. | |
Aantekeningen bij Willem IV Karel Hendrik Friso van Oranje-Nassau.
Willem IV van Oranje-Nassau. Erfstadhouder der Verenigde Nederlanden. Bron: WP.
Willem Karel Hendrik Friso (Leeuwarden, 1 september 1711 – Den Haag in Paleis Huis ten Bosch, 22 oktober 1751), is prins van Oranje en vorst van Nassau-Dietz. Hij is de eerste erfstadhouder van de Republiek der Verenigde Provinciën. Hij is voornaam, vredelievend en minzaam in zijn optreden, maar heeft te kampen met een zwakke gezondheid en een vergroeiing van zijn rug wat zijn politiek-bestuurlijke optreden meer en meer parten zal gaan spelen.
Willem Karel Hendrik Friso wordt geboren in Leeuwarden als zoon van Johan Willem Friso van Nassau-Dietz en Maria Louise van Hessen-Kassel. De val van een paard, in 1717 in de tuin van zomerresidentie Paleis Soestdijk, doet even voor zijn leven vrezen. Willem IV krijgt meer dan de gebruikelijke opvoeding van adellijke kinderen (krijgskunde): hij studeert aan de Universiteit van Franeker en aan de Universiteit Utrecht. Willem IV spreekt diverse talen (waaronder Fries, omdat hij deels in Friesland is opgegroeid) en is geïnteresseerd in geschiedenis, ook in de fouten van zijn voorgeslacht zoals hij zijn hoogleraar meldt. Hij wordt in 1729 in Gelderland, Drenthe en Groningen en in 1731 in Friesland tot stadhouder benoemd. Daarmee is hij in feite de hoogste ambtenaar van deze Nederlandse gewesten.
Reeds in 1721 is er sprake van een huwelijk met Anna van Hannover, maar eerst op 21 oktober 1733 gaat hij voor het Gerecht van Leeuwarden in ondertrouw.[1] Het huwelijk dat gepland is in november 1733 wordt uitgesteld, omdat de bemoeienissen van zijn toekomstige schoonvader George II met de Republiek niet op prijs worden gesteld. Vorst Willem wordt, ook vanwege alle ophef, ziek en vertrekt naar het kuuroord Bath. Eerst enkele maanden later is hij voldoende hersteld om in het huwelijk te treden.
Händel, die Anna en haar jongere zussen klavecimbel- en muziekles heeft gegeven, en haar als zijn beste leerling beschouwt, componeert ter gelegenheid van het huwelijk zijn Serenata Il Parnasso in Festa (HWV 73), waarvoor delen uit Athalia (HWV 52) gebruikt zijn. Op 25 maart 1734 trouwt het paar in de Franse kapel van het Paleis van St. James. Händel componeert hiervoor, op een tekst van Prinses Anna (naar twee psalmen), het anthem This is the day the Lord hath made (HWV 262).
Graaf Willem van Nassau-Dietz wordt in deze periode door de universiteit van Oxford met het ere-doctoraat begiftigd. In deze tijd treedt hij toe tot de vrijmetselarij. Bij zijn terugkeer in de Republiek ontstaan ook loges in Den Haag en Leeuwarden. Zo heeft hij een eigen hofloge "Antiqua Virtute et Fide" in Leeuwarden. [2] Zijn kok Vincent la Chapelle is daarbij betrokken.
Het paar wordt op 8 mei 1734 met zo weinig animo ontvangen in Amsterdam, door burgemeester Lieve Geelvinck, dat het besluit al na een half uur om door te reizen naar Leeuwarden. Door erfenis komt hij achtereenvolgens in het bezit van de graafschappen Dillenburg (1739), Siegen (1742) en Hadamar (1743).
Willem IV met zijn vrouw en kinderen, kort voor zijn overlijden omstreeks 1750. Bron: WP.
Als stadhouder.
In 1740 breekt opnieuw de Oostenrijkse successieoorlog uit, waarin Oostenrijk en Frankrijk tegenover elkaar staan. De Republiek kiest in 1747 de kant van Oostenrijk, omdat het meent Oostenrijk te moeten helpen tegen Frankrijk en zo een bufferzone tussen de Republiek en Frankrijk in stand te houden, waarop Franse troepen de zuidelijke Nederlanden binnenvallen. In enkele weken veroveren de troepen van Lodewijk XV de belangrijkste plaatsen in Zeeuws-Vlaanderen. In paniek wordt de prins op 2 mei 1747 benoemd tot Captein-Generaal en Stadhouder van alle gewesten van de Republiek. Dat heeft nog veel voeten in de aarde, want over zijn bevoegdheden kan Willem het niet snel eens worden met de Staten-Generaal. Zij leggen hem een instructie voor die overeenkomt met de Unie van Utrecht. Willem wil alleen de eed afleggen op de instructie van zijn voorganger, stadhouder Willem III van Oranje-Nassau tevens koning van Groot-Brittannië.
Op 11 mei doet de prins zijn intrede in Amsterdam. Ter begroeting zijn niet alleen de burgemeesters, maar ook alle predikanten aanwezig. Wie geen oranje draagt loopt de kans in de gracht gegooid te worden. Zelfs de paarden en ook de ossen op weg naar de slager zijn ermee versierd.[3] In november van datzelfde jaar volgt verheffing tot Erfstadhouder van de Republiek, waarbij ook de opvolging in vrouwelijke lijn wordt geregeld, want Willem IV heeft dan enkel een dochter. Hiermee komt een eind aan het Tweede Stadhouderloze Tijdperk. De organisator is de porseleinverkoper Daniël Raap, een gematigd Doelist, die de Oranjegezinde bevolking mobiliseert.
In 1748, enkele maanden na de geboorte van zijn zoon Willem Batavus, ontstaat het Pachtersoproer. Raap, die zich verzet tegen de regentenkliek - van oudsher notoire tegenstanders van ook maar enige rol van de Oranje's in het Nederlandse staatsbestel - overlegt diverse malen met de prins en zijn vrouw. Willem IV heeft in 1748 wraak genomen op de burgemeesters van Amsterdam, door steun te verlenen aan de eisen van de Doelisten. In veel steden worden diverse burgemeesters en vroedschapsleden vervangen.
Zijn belangrijkste raadgevers zijn Willem graaf Bentinck en Mattheus Lestevenon. In de nieuwe regeringsreglementen krijgt de erfstadhouder meer invloed op de benoemingen. Veel afgezette vroedschapsleden krijgen echter na verloop van tijd hun zetel terug. Een besluit dat hem niet in dank is afgenomen; de positieve stemming onder de bevolking jegens de prins slaag volledig om.
Willem krijgt te maken met een teruglopende economie. Een poging de handel op te beuren door het instellen van een vrijhaven, loopt door tegenwerking van de admiraliteitscolleges op niets uit. De bankier Thomas Hope en de politiek econoom Isaac de Pinto beloont hij met resp. een functie in de WIC en VOC.
Willem IV stelt veel belang in een aanstelling van Lodewijk Ernst, hertog van Brunswijk-Wolfenbüttel, als zijn gezondheid hem steeds meer parten speelt. Anna van Hannover neemt de lopende zaken over. Willem IV sterft op 22 oktober 1751 in Den Haag na een kuur in Aken. De teraardebestelling vindt plaats op 4 februari 1752 in de grafkelder van de Oranjes te Delft. De erfstadhouder wordt opgevolgd door zijn dan drie jaar oude zoon. Anna van Hannover, Maria Louise van Hessen-Kassel nemen de landszaken waar tot 1759, resp. 1766.
Stadhouder Willem IV. Bron: WP.
Over het ambt van Stadhouder.
De titel Stadhouder betreft, zowel voor als na 1648 - Vrede van Munster - als Nederland algemeen erkend wordt als zelfstandige staat (een confederatieve republiek), een functie-aanduiding. In eerste instantie staat het voor plaatsvervanger-zijn van de regerend vorst. Dat was begin 16e eeuw de Duitse keizer Karel V, tevens koning van Spanje. Hierdoor is het stadhouderschap in feite het hoogste bestuurlijke ambt van het land.
Na de Vrede van Munster blijft de functie bestaan, alhoewel de leiding van de staat niet meer in handen ligt van een persoon -de regerend vorst- maar in dat van de Staten-Generaal. In feite is sprake van een collectief staatshoofdschap, de tweede in zijn soort op het Europese continent (naast statenbond Zwitserland). Het ambt kan door een, enkele of door alle zeven staten van de Nederlandse republiek vergeven worden. Zoals blijkt: aan telgen van het van origine Duitse adelsgeslacht von Nassau. Plichten en bevoegdheden van het ambt zijn in gedetailleerde instructiebrieven geregeld.
Dat het Stadhoudersambt in de loop van de geschiedenis uitsluitend aan leden van deze adellijke familie is toegevallen, is het gevolg van de prominente rol die een van hen heeft gespeeld in de grote Nederlandse bevrijdingsoorlog, de Tachtigjarige Oorlog van 1568-1648. Het betreft de Duitse graaf Wilhelm von Nassau-Dillenburg, later ook Prince d'Orange, die door keizer Karel V tot plaatsvervangend bestuurder ('Stadhouder') van Holland, Zeeland en Utrecht is benoemd. Als 'Willem de Zwijger' zal hij als leider opereren van de opstand in Nederland tegen de Spaanse koning Philips II, zoon van keizer Karel.
Huis ten Bosch. Bron: Erik Baas, WP. Paleis Huis ten Bosch in Den Haag is het woonverblijf van koningin Beatrix. Het paleis ligt in het Haagse Bos in Den Haag tussen de Bezuidenhoutseweg en de Benoordenhoutseweg. De hoofdentree bevindt zich aan de Leidsestraatweg, aan de noordwestkant van het paleis. Aan de Bezuidenhoutseweg bevindt zich ook een entree. Huis ten Bosch behoort tot de Top 100 der Nederlandse UNESCO-monumenten.
Naar mate leden van het Huis Oranje-Nassau huwen met telgen van koninklijke geslachten uit Duitsland en Groot-Brittannië, wordt dit ambt door de dragers ervan meer en meer in dynastieke zin gekoesterd en met dienovereenkomstige pretenties omgeven. Daadwerkelijk lukt pas het omzetten van het stadhouderschap in een erfelijk stadhouderschap (van alle zeven 'Provinciën'), Prins Willem IV. Dat is in het oorlogsjaar 1747. Hij kan zich vanaf dat jaar Erfstadhouder van de Republiek der Verenigde Provinciën noemen, met automatisch recht van opvolging door zijn eerstgeboren zoon, Stadhouder Prins Willem V van Oranje-Nassau.
•.
Noten.
1. http://www.tresoar.nl.
2. Kwaadgras, E. (2003). Overzicht van Loges. Grootoosten der Nederlanden. Den Haag:Orde van Vrijmetselaren onder het Grootoosten der Nederlanden. p. 286.
3. Evenhuis, R.B. (1974) Ook dat was Amsterdam, deel IV, p. 282.
Uit dit huwelijk 5 kinderen:
Nn
Nn , geb. in 1736.
- Vader:
Willem IV Karel Hendrik Friso van Oranje-Nassau, zn. van Johan Willem Friso van Nassau-Dietz en Maria Louise van Hessen-Kassel, geb. te Leeuwarden [Fr] op dinsdag 1 sep 1711, Prins van Oranje van 1711 tot 1751, Erfstadhouder der Verenigde Nederlanden van 1747 tot 1751, ovl. (40 jaar oud) te 's-Gravenhage [Zh] Huis ten Bosch op vrijdag 22 okt 1751, relatie (2) met Nn . Uit deze relatie een zoon., tr. (1).
| |
Nn
Nn , geb. in 1739.
- Vader:
Willem IV Karel Hendrik Friso van Oranje-Nassau, zn. van Johan Willem Friso van Nassau-Dietz en Maria Louise van Hessen-Kassel, geb. te Leeuwarden [Fr] op dinsdag 1 sep 1711, Prins van Oranje van 1711 tot 1751, Erfstadhouder der Verenigde Nederlanden van 1747 tot 1751, ovl. (40 jaar oud) te 's-Gravenhage [Zh] Huis ten Bosch op vrijdag 22 okt 1751, relatie (2) met Nn . Uit deze relatie een zoon., tr. (1).
| |
Aantekeningen bij Wilhelmina Carolina van Oranje-Nassau.
Wilhelmina Carolina van Oranje-Nassau (Leeuwarden, 28 februari 1743 – Kirchheimbolanden, 5 maart 1787) is de dochter van stadhouder Willem IV en prinses Anna van Hannover. Zij wordt als derde kind in Leeuwarden geboren nadat de eerste twee kinderen reeds zijn overleden.
Carolina, prinses van Oranje-Nassau, met een van haar kinderen. Bron: WP.
Carolina is de oudere zuster van Willem Batavus van Oranje-Nassau, de latere stadhouder Willem V. Willem IV is reeds erfstadhouder en in 1747 wordt bepaald dat het stadhouderschap ook in de vrouwelijke lijn kan worden doorgegeven. Daardoor heeft Carolina in theorie de mogelijkheid om zelf stadhouder te worden wanneer haar broer iets zal overkomen. Als vader Willem IV in 1751 sterft, is Willem Batavus slechts drie jaar.
Op 5 maart 1760 trouwt Carolina met prins Karel Christiaan van Nassau-Weilburg. Het echtpaar vestigt zich in Den Haag, en laat er een paleisje bouwen (thans de Koninklijke Schouwburg).
Carolina is zeer muzikaal. In 1765 bezoekt Wolfgang Amadeus Mozart Nederland. Zowel Wolfgang als zijn zuster Nannerl zijn erg ziek, zodat het bezoek tot in 1766 duurt. Daarbij componeert Mozart de nodige stukken en is hij getuige van de installatie van Willem V als stadhouder.
Een portret van een jeugdige Carolinau. Bron: WP.
Carolina en Karl-Christiaan krijgen 15 kinderen, van wie er twee in de koninklijke grafkelder in de Nieuwe Kerk in Delft begraven liggen. Hun zoon Frederik Willem van Nassau-Weilburg (1768-1816) zet de lijn voort, die uiteindelijk via een vrouwelijke lijn leidt tot Hendrik van Nassau-Weilburg, de huidige groothertog van Luxemburg. In de vrouwelijke lijn wordt hun kleindochter Emma van Anhalt-Bernburg-Schaumburg-Hoym de grootmoeder van Emma van Waldeck-Pyrmont, koningin-gemalin der Nederlanden. De huidige koningin Beatrix stamt dus rechtstreeks van hen af.
Nog in de grondwet van 1917 wordt bepaald dat de erfgenamen van Carolina het koningschap van Nederland kunnen bekleden: 'Artikel 15. Bij ontstentenis van een opvolger, krachtens een der vier voorgaande artikelen tot de Kroon geregtigd, gaat deze over op de wettige mannelijke uit mannen gekomen nakomelingen van wijlen Prinses CAROLINA VAN ORANJE, zuster van wijlen Prins WILLEM DEN VIJFDE en gemalin van wijlen den Prins van Nassau-Weilburg, op gelijke wijze als in artikel 11 ten opzigte van de nakomelingen van wijlen Koning WILLEM FREDERIK, Prins van Oranje-Nassau, is bepaald.' .
Carolina sterft op 44-jarige leeftijd in Kirchheimbolanden.
- Vader:
Willem IV Karel Hendrik Friso van Oranje-Nassau, zn. van Johan Willem Friso van Nassau-Dietz en Maria Louise van Hessen-Kassel, geb. te Leeuwarden [Fr] op dinsdag 1 sep 1711, Prins van Oranje van 1711 tot 1751, Erfstadhouder der Verenigde Nederlanden van 1747 tot 1751, ovl. (40 jaar oud) te 's-Gravenhage [Zh] Huis ten Bosch op vrijdag 22 okt 1751, relatie (2) met Nn . Uit deze relatie een zoon, tr. (1).
| |
tr. (resp. ongeveer 17 en 25 jaar oud) te Den Haag op woensdag 5 mrt 1760
met
Karel Christiaan van Nassau-Weilburg, zn. van Karel August van Nassau-Wielburg en Augusta Frederika Wilhelmina van Nassau-Idstein, geb. op zondag 16 jan 1735, ovl. (53 jaar oud) op vrijdag 28 nov 1788. |  |
Aantekeningen bij Karel Christiaan van Nassau-Weilburg.
Karel Christiaan (Weilburg, 16 januari 1735 - Münster-Dreissen, 28 november 1788) is van 1753 tot 1788 vorst van Nassau-Weilburg. Hij is de zoon van vorst Karel August en Augusta Frederika Wilhelmina van Nassau-Idstein.
Hij volgt zijn vader in 1753 op en sloot in 1783 de Erbverein met Nassau-Saarbrücken, Nassau-Usingen en Nassau-Dietz (Oranje-Nassau) die de eenheid en onvervreemdbaarheid van Nassau en het eerstgeboorterecht erkent en bepaalt dat de verschillende linies bij uitsterven van een ervan elkaars ambten zullen erven (zoals na de dood van koning Willem III in Luxemburg zal gebeuren).
.
Op 5 maart 1760 huwt hij te Den Haag Carolina van Oranje-Nassau (1743-1787), zuster van Willem V. Aangezien zijn echtgenote in het geval van een minderjarig overlijden van Willem V in aanmerking komt voor het stadhouderschap, vestigen zij zich in Den Haag aan het Korte Voorhout in een door Pieter de Swart ontworpen stadspaleis, de huidige Koninklijke Schouwburg. Nadat Willem V meerderjarig is geworden, resideren Karel Christiaan en Carolina te Weilburg en Kirchheimbolanden.
Hij wordt generaal der infanterie in Staatse dienst, gouverneur van Bergen op Zoom en gouverneur van Maastricht (1773-1784). In 1787 voert hij vergeefs onderhandelingen met de patriotten.
In het jaar van zijn dood sluit hij een morganatisch huwelijk met Barbara Giessen von Kirchheim. Hij sterf in 1788 en wordt opgevolgd door zijn oudste nog levende zoon Frederik Willem.
Aantekeningen bij Karel Christiaan van Nassau-Weilburg en Wilhelmina Carolina van Oranje-Nassau
Uit het huwelijk worden ook 5 naamloze kinderen geboren in 1767, 1778, 1779, 1784 en 1785.
Uit dit huwelijk 15 kinderen, waaronder:
Dossier:
Anna
Anna , geb. in 1746.
- Vader:
Willem IV Karel Hendrik Friso van Oranje-Nassau, zn. van Johan Willem Friso van Nassau-Dietz en Maria Louise van Hessen-Kassel, geb. te Leeuwarden [Fr] op dinsdag 1 sep 1711, Prins van Oranje van 1711 tot 1751, Erfstadhouder der Verenigde Nederlanden van 1747 tot 1751, ovl. (40 jaar oud) te 's-Gravenhage [Zh] Huis ten Bosch op vrijdag 22 okt 1751, relatie (2) met Nn . Uit deze relatie een zoon., tr. (1).
| |
Willem Batavus
Willem Batavus , geb. in 1748, ovl. (ongeveer 58 jaar oud) in 1806.
- Vader:
Willem IV Karel Hendrik Friso van Oranje-Nassau, zn. van Johan Willem Friso van Nassau-Dietz en Maria Louise van Hessen-Kassel, geb. te Leeuwarden [Fr] op dinsdag 1 sep 1711, Prins van Oranje van 1711 tot 1751, Erfstadhouder der Verenigde Nederlanden van 1747 tot 1751, ovl. (40 jaar oud) te 's-Gravenhage [Zh] Huis ten Bosch op vrijdag 22 okt 1751, relatie (2) met Nn . Uit deze relatie een zoon., tr. (1).
| |
Nn
Nn .
relatie
met
Willem IV Karel Hendrik Friso van Oranje-Nassau, zn. van Johan Willem Friso van Nassau-Dietz en Maria Louise van Hessen-Kassel, geb. te Leeuwarden [Fr] op dinsdag 1 sep 1711, Prins van Oranje van 1711 tot 1751, Erfstadhouder der Verenigde Nederlanden van 1747 tot 1751, ovl. (40 jaar oud) te 's-Gravenhage [Zh] Huis ten Bosch op vrijdag 22 okt 1751, tr. (1) met Anna van Hannover. Uit dit huwelijk 5 kinderen. | |
Aantekeningen bij Willem IV Karel Hendrik Friso van Oranje-Nassau.
Willem IV van Oranje-Nassau. Erfstadhouder der Verenigde Nederlanden. Bron: WP.
Willem Karel Hendrik Friso (Leeuwarden, 1 september 1711 – Den Haag in Paleis Huis ten Bosch, 22 oktober 1751), is prins van Oranje en vorst van Nassau-Dietz. Hij is de eerste erfstadhouder van de Republiek der Verenigde Provinciën. Hij is voornaam, vredelievend en minzaam in zijn optreden, maar heeft te kampen met een zwakke gezondheid en een vergroeiing van zijn rug wat zijn politiek-bestuurlijke optreden meer en meer parten zal gaan spelen.
Willem Karel Hendrik Friso wordt geboren in Leeuwarden als zoon van Johan Willem Friso van Nassau-Dietz en Maria Louise van Hessen-Kassel. De val van een paard, in 1717 in de tuin van zomerresidentie Paleis Soestdijk, doet even voor zijn leven vrezen. Willem IV krijgt meer dan de gebruikelijke opvoeding van adellijke kinderen (krijgskunde): hij studeert aan de Universiteit van Franeker en aan de Universiteit Utrecht. Willem IV spreekt diverse talen (waaronder Fries, omdat hij deels in Friesland is opgegroeid) en is geïnteresseerd in geschiedenis, ook in de fouten van zijn voorgeslacht zoals hij zijn hoogleraar meldt. Hij wordt in 1729 in Gelderland, Drenthe en Groningen en in 1731 in Friesland tot stadhouder benoemd. Daarmee is hij in feite de hoogste ambtenaar van deze Nederlandse gewesten.
Reeds in 1721 is er sprake van een huwelijk met Anna van Hannover, maar eerst op 21 oktober 1733 gaat hij voor het Gerecht van Leeuwarden in ondertrouw.[1] Het huwelijk dat gepland is in november 1733 wordt uitgesteld, omdat de bemoeienissen van zijn toekomstige schoonvader George II met de Republiek niet op prijs worden gesteld. Vorst Willem wordt, ook vanwege alle ophef, ziek en vertrekt naar het kuuroord Bath. Eerst enkele maanden later is hij voldoende hersteld om in het huwelijk te treden.
Händel, die Anna en haar jongere zussen klavecimbel- en muziekles heeft gegeven, en haar als zijn beste leerling beschouwt, componeert ter gelegenheid van het huwelijk zijn Serenata Il Parnasso in Festa (HWV 73), waarvoor delen uit Athalia (HWV 52) gebruikt zijn. Op 25 maart 1734 trouwt het paar in de Franse kapel van het Paleis van St. James. Händel componeert hiervoor, op een tekst van Prinses Anna (naar twee psalmen), het anthem This is the day the Lord hath made (HWV 262).
Graaf Willem van Nassau-Dietz wordt in deze periode door de universiteit van Oxford met het ere-doctoraat begiftigd. In deze tijd treedt hij toe tot de vrijmetselarij. Bij zijn terugkeer in de Republiek ontstaan ook loges in Den Haag en Leeuwarden. Zo heeft hij een eigen hofloge "Antiqua Virtute et Fide" in Leeuwarden. [2] Zijn kok Vincent la Chapelle is daarbij betrokken.
Het paar wordt op 8 mei 1734 met zo weinig animo ontvangen in Amsterdam, door burgemeester Lieve Geelvinck, dat het besluit al na een half uur om door te reizen naar Leeuwarden. Door erfenis komt hij achtereenvolgens in het bezit van de graafschappen Dillenburg (1739), Siegen (1742) en Hadamar (1743).
Willem IV met zijn vrouw en kinderen, kort voor zijn overlijden omstreeks 1750. Bron: WP.
Als stadhouder.
In 1740 breekt opnieuw de Oostenrijkse successieoorlog uit, waarin Oostenrijk en Frankrijk tegenover elkaar staan. De Republiek kiest in 1747 de kant van Oostenrijk, omdat het meent Oostenrijk te moeten helpen tegen Frankrijk en zo een bufferzone tussen de Republiek en Frankrijk in stand te houden, waarop Franse troepen de zuidelijke Nederlanden binnenvallen. In enkele weken veroveren de troepen van Lodewijk XV de belangrijkste plaatsen in Zeeuws-Vlaanderen. In paniek wordt de prins op 2 mei 1747 benoemd tot Captein-Generaal en Stadhouder van alle gewesten van de Republiek. Dat heeft nog veel voeten in de aarde, want over zijn bevoegdheden kan Willem het niet snel eens worden met de Staten-Generaal. Zij leggen hem een instructie voor die overeenkomt met de Unie van Utrecht. Willem wil alleen de eed afleggen op de instructie van zijn voorganger, stadhouder Willem III van Oranje-Nassau tevens koning van Groot-Brittannië.
Op 11 mei doet de prins zijn intrede in Amsterdam. Ter begroeting zijn niet alleen de burgemeesters, maar ook alle predikanten aanwezig. Wie geen oranje draagt loopt de kans in de gracht gegooid te worden. Zelfs de paarden en ook de ossen op weg naar de slager zijn ermee versierd.[3] In november van datzelfde jaar volgt verheffing tot Erfstadhouder van de Republiek, waarbij ook de opvolging in vrouwelijke lijn wordt geregeld, want Willem IV heeft dan enkel een dochter. Hiermee komt een eind aan het Tweede Stadhouderloze Tijdperk. De organisator is de porseleinverkoper Daniël Raap, een gematigd Doelist, die de Oranjegezinde bevolking mobiliseert.
In 1748, enkele maanden na de geboorte van zijn zoon Willem Batavus, ontstaat het Pachtersoproer. Raap, die zich verzet tegen de regentenkliek - van oudsher notoire tegenstanders van ook maar enige rol van de Oranje's in het Nederlandse staatsbestel - overlegt diverse malen met de prins en zijn vrouw. Willem IV heeft in 1748 wraak genomen op de burgemeesters van Amsterdam, door steun te verlenen aan de eisen van de Doelisten. In veel steden worden diverse burgemeesters en vroedschapsleden vervangen.
Zijn belangrijkste raadgevers zijn Willem graaf Bentinck en Mattheus Lestevenon. In de nieuwe regeringsreglementen krijgt de erfstadhouder meer invloed op de benoemingen. Veel afgezette vroedschapsleden krijgen echter na verloop van tijd hun zetel terug. Een besluit dat hem niet in dank is afgenomen; de positieve stemming onder de bevolking jegens de prins slaag volledig om.
Willem krijgt te maken met een teruglopende economie. Een poging de handel op te beuren door het instellen van een vrijhaven, loopt door tegenwerking van de admiraliteitscolleges op niets uit. De bankier Thomas Hope en de politiek econoom Isaac de Pinto beloont hij met resp. een functie in de WIC en VOC.
Willem IV stelt veel belang in een aanstelling van Lodewijk Ernst, hertog van Brunswijk-Wolfenbüttel, als zijn gezondheid hem steeds meer parten speelt. Anna van Hannover neemt de lopende zaken over. Willem IV sterft op 22 oktober 1751 in Den Haag na een kuur in Aken. De teraardebestelling vindt plaats op 4 februari 1752 in de grafkelder van de Oranjes te Delft. De erfstadhouder wordt opgevolgd door zijn dan drie jaar oude zoon. Anna van Hannover, Maria Louise van Hessen-Kassel nemen de landszaken waar tot 1759, resp. 1766.
Stadhouder Willem IV. Bron: WP.
Over het ambt van Stadhouder.
De titel Stadhouder betreft, zowel voor als na 1648 - Vrede van Munster - als Nederland algemeen erkend wordt als zelfstandige staat (een confederatieve republiek), een functie-aanduiding. In eerste instantie staat het voor plaatsvervanger-zijn van de regerend vorst. Dat was begin 16e eeuw de Duitse keizer Karel V, tevens koning van Spanje. Hierdoor is het stadhouderschap in feite het hoogste bestuurlijke ambt van het land.
Na de Vrede van Munster blijft de functie bestaan, alhoewel de leiding van de staat niet meer in handen ligt van een persoon -de regerend vorst- maar in dat van de Staten-Generaal. In feite is sprake van een collectief staatshoofdschap, de tweede in zijn soort op het Europese continent (naast statenbond Zwitserland). Het ambt kan door een, enkele of door alle zeven staten van de Nederlandse republiek vergeven worden. Zoals blijkt: aan telgen van het van origine Duitse adelsgeslacht von Nassau. Plichten en bevoegdheden van het ambt zijn in gedetailleerde instructiebrieven geregeld.
Dat het Stadhoudersambt in de loop van de geschiedenis uitsluitend aan leden van deze adellijke familie is toegevallen, is het gevolg van de prominente rol die een van hen heeft gespeeld in de grote Nederlandse bevrijdingsoorlog, de Tachtigjarige Oorlog van 1568-1648. Het betreft de Duitse graaf Wilhelm von Nassau-Dillenburg, later ook Prince d'Orange, die door keizer Karel V tot plaatsvervangend bestuurder ('Stadhouder') van Holland, Zeeland en Utrecht is benoemd. Als 'Willem de Zwijger' zal hij als leider opereren van de opstand in Nederland tegen de Spaanse koning Philips II, zoon van keizer Karel.
Huis ten Bosch. Bron: Erik Baas, WP. Paleis Huis ten Bosch in Den Haag is het woonverblijf van koningin Beatrix. Het paleis ligt in het Haagse Bos in Den Haag tussen de Bezuidenhoutseweg en de Benoordenhoutseweg. De hoofdentree bevindt zich aan de Leidsestraatweg, aan de noordwestkant van het paleis. Aan de Bezuidenhoutseweg bevindt zich ook een entree. Huis ten Bosch behoort tot de Top 100 der Nederlandse UNESCO-monumenten.
Naar mate leden van het Huis Oranje-Nassau huwen met telgen van koninklijke geslachten uit Duitsland en Groot-Brittannië, wordt dit ambt door de dragers ervan meer en meer in dynastieke zin gekoesterd en met dienovereenkomstige pretenties omgeven. Daadwerkelijk lukt pas het omzetten van het stadhouderschap in een erfelijk stadhouderschap (van alle zeven 'Provinciën'), Prins Willem IV. Dat is in het oorlogsjaar 1747. Hij kan zich vanaf dat jaar Erfstadhouder van de Republiek der Verenigde Provinciën noemen, met automatisch recht van opvolging door zijn eerstgeboren zoon, Stadhouder Prins Willem V van Oranje-Nassau.
•.
Noten.
1. http://www.tresoar.nl.
2. Kwaadgras, E. (2003). Overzicht van Loges. Grootoosten der Nederlanden. Den Haag:Orde van Vrijmetselaren onder het Grootoosten der Nederlanden. p. 286.
3. Evenhuis, R.B. (1974) Ook dat was Amsterdam, deel IV, p. 282.
Uit deze relatie een zoon:
| | naam | geb. | plaats | ovl. | plaats | oud | relatie | kinderen |
| 1 | Willem Hendrik | *1750 | | †1820 | | 70 | 0 | 0 |
Willem Hendrik van Nieuwkerke
Willem Hendrik van Nieuwkerke, geb. circa 1750, ovl. (ongeveer 70 jaar oud) in 1820.
- Vader:
Willem IV Karel Hendrik Friso van Oranje-Nassau, zn. van Johan Willem Friso van Nassau-Dietz en Maria Louise van Hessen-Kassel, geb. te Leeuwarden [Fr] op dinsdag 1 sep 1711, Prins van Oranje van 1711 tot 1751, Erfstadhouder der Verenigde Nederlanden van 1747 tot 1751, ovl. (40 jaar oud) te 's-Gravenhage [Zh] Huis ten Bosch op vrijdag 22 okt 1751, tr. (1) met Anna van Hannover. Uit dit huwelijk 5 kinderen., relatie (2).
| |
Willem Lodewijk Carel van Nassau-Weilburg
Willem Lodewijk Carel van Nassau-Weilburg, geb. in 1761, ovl. (ongeveer 9 jaar oud) in 1770.
- Vader:
Karel Christiaan van Nassau-Weilburg, zn. van Karel August van Nassau-Wielburg en Augusta Frederika Wilhelmina van Nassau-Idstein, geb. op zondag 16 jan 1735, ovl. (53 jaar oud) op vrijdag 28 nov 1788, tr. (resp. 25 en ongeveer 17 jaar oud) te Den Haag op woensdag 5 mrt 1760.
| |
- Moeder:
Wilhelmina Carolina (Caroline) van Oranje-Nassau, dr. van Willem IV Karel Hendrik Friso van Oranje-Nassau en Anna van Hannover, geb. in 1743, ovl. (ongeveer 44 jaar oud) in 1787.
| |
Augusta Maria Carolina van Nassau-Weilburg
Augusta Maria Carolina van Nassau-Weilburg, geb. te Den Haag op zondag 5 feb 1764, non in Quedlinburg en Herford, ovl. (37 jaar oud) op woensdag 20 jan 1802.
- Vader:
Karel Christiaan van Nassau-Weilburg, zn. van Karel August van Nassau-Wielburg en Augusta Frederika Wilhelmina van Nassau-Idstein, geb. op zondag 16 jan 1735, ovl. (53 jaar oud) op vrijdag 28 nov 1788, tr. (resp. 25 en ongeveer 17 jaar oud) te Den Haag op woensdag 5 mrt 1760.
| |
- Moeder:
Wilhelmina Carolina (Caroline) van Oranje-Nassau, dr. van Willem IV Karel Hendrik Friso van Oranje-Nassau en Anna van Hannover, geb. in 1743, ovl. (ongeveer 44 jaar oud) in 1787.
| |
Wilhelmina Louise
Wilhelmina Louise , geb. te Den Haag op zaterdag 28 sep 1765, ovl. (72 jaar oud) op dinsdag 10 okt 1837.
- Vader:
Karel Christiaan van Nassau-Weilburg, zn. van Karel August van Nassau-Wielburg en Augusta Frederika Wilhelmina van Nassau-Idstein, geb. op zondag 16 jan 1735, ovl. (53 jaar oud) op vrijdag 28 nov 1788, tr. (resp. 25 en ongeveer 17 jaar oud) te Den Haag op woensdag 5 mrt 1760.
| |
- Moeder:
Wilhelmina Carolina (Caroline) van Oranje-Nassau, dr. van Willem IV Karel Hendrik Friso van Oranje-Nassau en Anna van Hannover, geb. in 1743, ovl. (ongeveer 44 jaar oud) in 1787.
| |
tr. (resp. 20 en 38 jaar oud) op maandag 9 jan 1786
met
Hendrik XIII van Reuss Zu Greiz, geb. op donderdag 16 feb 1747, ovl. (69 jaar oud) op woensdag 29 jan 1817.
Uit dit huwelijk 4 kinderen:
Frederik Willem
|  |
| Frederik Willem , geb. te 's-Gravenhage [Zh] op dinsdag 25 okt 1768, Vorst van Nassau-Weilburg van 1788 tot 1816, ovl. (47 jaar oud) op dinsdag 9 jan 1816. |
Aantekeningen bij Frederik Willem .
Frederik Willem (Den Haag, 25 oktober 1768 - Weilburg, 9 januari 1816) Is van 1788 tot 1816 vorst van Nassau-Weilburg.
Frederik Willem Is de zoon van vorst Karel Christiaan en Carolina van Oranje-Nassau, dochter van Willem IV.
Frederik Willem van Nassau-Weilburg. Bron: WP.
Hij volgt in 1788 zijn vader op als vorst. Bij de Vrede van Lunéville (1801) moet hij Kirchheimbolanden (440 km²) afstaan, maar hij wordt later met onder andere de voormalige Keur-Trierse districten Ehrenbreitstein, Montabaur en Limburg (881 km²) schadeloos gesteld. Samen met Frederik August van Nassau-Usingen treedt hij in 1806 toe tot de Rijnbond. Met instemming van beide vorsten roept Napoleon op 30 augustus van dat jaar een Hertogdom Nassau in het leven, dat de twee (Frederik August als hoofd van de oudere linie nu als hertog) samen regeren.
Frederik Willem en Frederik August regeren op progressieve wijze. Zij schaffen in 1808 de lijfeigenschap af, vaardigen in 1811 een op gelijkheid van heffing gebaseerde belastingwet uit, bepalen dat alle burgers gelijk zijn voor de wet en schenken hun land op 1 en 2 september 1814 als eerste Duitse vorsten een constitutie die voorziet in een landdag. Nassau treedt in 1815 toe tot de Duitse Bond.
Munt met Frederik Willems beeldenaar. Bron: WP.
Frederik Willem sterft op 9 januari 1816 en wordt opgevolgd door zijn oudste zoon Willem.
- Vader:
Karel Christiaan van Nassau-Weilburg, zn. van Karel August van Nassau-Wielburg en Augusta Frederika Wilhelmina van Nassau-Idstein, geb. op zondag 16 jan 1735, ovl. (53 jaar oud) op vrijdag 28 nov 1788, tr. (resp. 25 en ongeveer 17 jaar oud) te Den Haag op woensdag 5 mrt 1760.
| |
- Moeder:
Wilhelmina Carolina (Caroline) van Oranje-Nassau, dr. van Willem IV Karel Hendrik Friso van Oranje-Nassau en Anna van Hannover, geb. in 1743, ovl. (ongeveer 44 jaar oud) in 1787.
| |
tr. (19 jaar oud) op donderdag 31 jul 1788
met
Louise Isabella Alexandrina Augusta van Sayn-Hachenburg-Kirchberg.
Uit dit huwelijk 4 kinderen:
Dossier:
Carolina Louisa Frederica van Nassau-Weilburg
Carolina Louisa Frederica van Nassau-Weilburg, geb. op woensdag 14 feb 1770, ovl. (58 jaar oud) op dinsdag 8 jul 1828.
- Vader:
Karel Christiaan van Nassau-Weilburg, zn. van Karel August van Nassau-Wielburg en Augusta Frederika Wilhelmina van Nassau-Idstein, geb. op zondag 16 jan 1735, ovl. (53 jaar oud) op vrijdag 28 nov 1788, tr. (resp. 25 en ongeveer 17 jaar oud) te Den Haag op woensdag 5 mrt 1760.
| |
- Moeder:
Wilhelmina Carolina (Caroline) van Oranje-Nassau, dr. van Willem IV Karel Hendrik Friso van Oranje-Nassau en Anna van Hannover, geb. in 1743, ovl. (ongeveer 44 jaar oud) in 1787.
| |
tr.
met
Karl Ludwig von Wied-Runckel, geb. op donderdag 29 sep 1763, ovl. (60 jaar oud) op dinsdag 9 mrt 1824.
Karel Lodewijk van Nassau-Weilburg
Karel Lodewijk van Nassau-Weilburg, geb. in 1772.
Aantekeningen bij Karel Lodewijk van Nassau-Weilburg.
In de kronieken wordt slechts melding gemaakt van zijn geboortejaar 1772, waardoor het aannemelijk is dat hij gedurende zijn eerste levensjaar ook weer is overleden.
- Vader:
Karel Christiaan van Nassau-Weilburg, zn. van Karel August van Nassau-Wielburg en Augusta Frederika Wilhelmina van Nassau-Idstein, geb. op zondag 16 jan 1735, ovl. (53 jaar oud) op vrijdag 28 nov 1788, tr. (resp. 25 en ongeveer 17 jaar oud) te Den Haag op woensdag 5 mrt 1760.
| |
- Moeder:
Wilhelmina Carolina (Caroline) van Oranje-Nassau, dr. van Willem IV Karel Hendrik Friso van Oranje-Nassau en Anna van Hannover, geb. in 1743, ovl. (ongeveer 44 jaar oud) in 1787.
| |
Henriëtte van Nassau-Weilburg
Henriëtte van Nassau-Weilburg, geb. op zaterdag 22 apr 1780, ovl. (76 jaar oud) op vrijdag 2 jan 1857.
- Vader:
Karel Christiaan van Nassau-Weilburg, zn. van Karel August van Nassau-Wielburg en Augusta Frederika Wilhelmina van Nassau-Idstein, geb. op zondag 16 jan 1735, ovl. (53 jaar oud) op vrijdag 28 nov 1788, tr. (resp. 25 en ongeveer 17 jaar oud) te Den Haag op woensdag 5 mrt 1760.
| |
- Moeder:
Wilhelmina Carolina (Caroline) van Oranje-Nassau, dr. van Willem IV Karel Hendrik Friso van Oranje-Nassau en Anna van Hannover, geb. in 1743, ovl. (ongeveer 44 jaar oud) in 1787.
| |
tr. (16 jaar oud) op zaterdag 28 jan 1797
met
Lodewijk van Württemberg, zn. van Frederikus Eugenius van Württemberg en Nn.
Uit dit huwelijk 5 kinderen:
')}