Arthur III van Bretagne
Arthur III van Bretagne, geb. (te Sarzeau) op zaterdag 24 aug 1393, ovl. (65 jaar oud) te Nantes [Fra] op zondag 26 dec 1458.

tr. (resp. 30 en ongeveer 30 jaar oud) (1) op vrijdag 10 okt 1423
met

Margaretha , dr. van Jan (Zonder Vrees) van Bourgondië en Margaretha van Beieren-Straubing (van Beieren), geb. in 1393, ovl. (ongeveer 48 jaar oud) op dinsdag 2 feb 1441, otr. (1) met Karel . Uit deze relatie geen kinderen, tr. (2) met Lodewijk van Guyenne, zn. van Karel VI van Frankrijk en Isabella van Beieren. Uit dit huwelijk geen kinderen.


Aantekeningen bij Margaretha .
Margaretha van Bourgondië (1393 - 2 februari 1441) is de oudste dochter van Jan zonder Vrees en Margaretha van Beieren-Straubing. Zij wordt al in 1395 verloofd met de Franse dauphin Karel (1392-1401), die nog voor hun huwelijk overlijdt. Zij huwt dan in 1412 met Lodewijk van Guyenne (1397-1415), een jongere broer van haar verloofde, die ook Dauphin van Frankrijk wordt, maar eveneens jong overlijdt. Zij hertrouwt op 10 oktober 1423 in Dijon met hertog Arthur III van Bretagne. Haar huwelijken zijn kinderloos gebleven.

tr. (49 jaar oud) (2) op maandag 29 aug 1442
met

Johanna van Albret, dr. van Karel II van Albret en Nn, ovl. in 1444.

tr. (51 jaar oud) (3) op woensdag 2 jul 1445
met

Catharina , dr. van Peter I van Saint-Pol en Nn, ovl. in 1492.

Dossier:

otr. (resp. ongeveer 3 en ongeveer 2 jaar oud) in 1395
met

Margaretha , dr. van Jan (Zonder Vrees) van Bourgondië en Margaretha van Beieren-Straubing (van Beieren), geb. in 1393, ovl. (ongeveer 48 jaar oud) op dinsdag 2 feb 1441, tr. (2) met Lodewijk van Guyenne. Uit dit huwelijk geen kinderen, tr. (3) met Arthur III van Bretagne. Uit dit huwelijk geen kinderen.


Aantekeningen bij Margaretha .
Margaretha van Bourgondië (1393 - 2 februari 1441) is de oudste dochter van Jan zonder Vrees en Margaretha van Beieren-Straubing. Zij wordt al in 1395 verloofd met de Franse dauphin Karel (1392-1401), die nog voor hun huwelijk overlijdt. Zij huwt dan in 1412 met Lodewijk van Guyenne (1397-1415), een jongere broer van haar verloofde, die ook Dauphin van Frankrijk wordt, maar eveneens jong overlijdt. Zij hertrouwt op 10 oktober 1423 in Dijon met hertog Arthur III van Bretagne. Haar huwelijken zijn kinderloos gebleven.

tr. (1)
met

Isabella van Beieren.

Uit dit huwelijk een zoon:

	naam	geb.	plaats	ovl.	plaats	oud	relatie	kinderen
1	Lodewijk	*1397	Parijs	†1415	Parijs	18	1	0

een dochter:

	naam	geb.	plaats	ovl.	plaats	oud	relatie	kinderen
1	Michelle	*1395	Parijs	†1422	Gent	27	1	1

tr.
met

Karel VI van Frankrijk, een dochter.

Uit dit huwelijk een zoon:

	naam	geb.	plaats	ovl.	plaats	oud	relatie	kinderen
1	Lodewijk	*1397	Parijs	†1415	Parijs	18	1	0

• Vader:
  Karel II van Albret, relatie.

• Moeder:
  Nn .

tr. (Arthur III 49 jaar oud) op maandag 29 aug 1442
met

Arthur III van Bretagne, geb. (te Sarzeau) op zaterdag 24 aug 1393, ovl. (65 jaar oud) te Nantes [Fra] op zondag 26 dec 1458, tr. (1) met Margaretha . Uit dit huwelijk geen kinderen, tr. (3) met Catharina . Uit dit huwelijk geen kinderen.

Aantekeningen bij Arthur III van Bretagne.

Arthur III van Bretagne (Bron: WP).
Arthur III van Bretagne (Château de Suscinio (Sarzeau), 24 augustus 1393 - Nantes, 26 december 1458) is een jongere zoon van Jan IV van Bretagne en diens derde echtgenote Johanna van Navarra. Voordat hij hertog van Bretagne wordt, is hij connétable van Frankrijk. Hij is tevens graaf van Touraine, Dreux, Étampes, Montfort en Ivry en heer van Richmond. Bij de slag bij Azincourt in 1415 is hij krijgsgevangen genomen en verblijft hij nadien 5 jaar in Engelse gevangenschap. Arthur staat aan de zijde van Jeanne d'Arc en leidt het Franse leger in 1429 en verslaat de Engelsen in Beaugency en Patay. Vervolgens verdrijft hij de Engelsen uit Normandië en een deel van Guyenne. Na het overlijden van zijn achterneef Peter II, wordt Arthur in 1457 hertog van Bretagne, maar hij sterft al het jaar nadien.

• Vader:
  Peter I van Saint-Pol, geb. in 1390, ovl. (ongeveer 43 jaar oud) in 1433, relatie.

• Moeder:
  Nn .

tr. (Arthur III 51 jaar oud) op woensdag 2 jul 1445
met

Arthur III van Bretagne, geb. (te Sarzeau) op zaterdag 24 aug 1393, ovl. (65 jaar oud) te Nantes [Fra] op zondag 26 dec 1458, tr. (1) met Margaretha . Uit dit huwelijk geen kinderen, tr. (2) met Johanna van Albret, dr. van Karel II van Albret en Nn. Uit dit huwelijk geen kinderen.

Aantekeningen bij Arthur III van Bretagne.

Arthur III van Bretagne (Bron: WP).
Arthur III van Bretagne (Château de Suscinio (Sarzeau), 24 augustus 1393 - Nantes, 26 december 1458) is een jongere zoon van Jan IV van Bretagne en diens derde echtgenote Johanna van Navarra. Voordat hij hertog van Bretagne wordt, is hij connétable van Frankrijk. Hij is tevens graaf van Touraine, Dreux, Étampes, Montfort en Ivry en heer van Richmond. Bij de slag bij Azincourt in 1415 is hij krijgsgevangen genomen en verblijft hij nadien 5 jaar in Engelse gevangenschap. Arthur staat aan de zijde van Jeanne d'Arc en leidt het Franse leger in 1429 en verslaat de Engelsen in Beaugency en Patay. Vervolgens verdrijft hij de Engelsen uit Normandië en een deel van Guyenne. Na het overlijden van zijn achterneef Peter II, wordt Arthur in 1457 hertog van Bretagne, maar hij sterft al het jaar nadien.

relatie
met

Nn .

Uit deze relatie een dochter:

	naam	geb.	plaats	ovl.	plaats	oud	relatie	kinderen
1	Catharina			†1492			1	0

relatie
met

Peter I van Saint-Pol, geb. in 1390, ovl. (ongeveer 43 jaar oud) in 1433.

Uit deze relatie een dochter:

	naam	geb.	plaats	ovl.	plaats	oud	relatie	kinderen
1	Catharina			†1492			1	0

relatie
met

Nn .

Uit deze relatie een dochter:

	naam	geb.	plaats	ovl.	plaats	oud	relatie	kinderen
1	Johanna			†1444			1	0

relatie
met

Karel II van Albret.

Uit deze relatie een dochter:

	naam	geb.	plaats	ovl.	plaats	oud	relatie	kinderen
1	Johanna			†1444			1	0

• Vader:
  Karel VI van Frankrijk, tr. met Isabella van Beieren. Uit dit huwelijk een zoon.

tr. (resp. ongeveer 13 en ongeveer 12 jaar oud) in 1409
met

Filips III de Goede, zn. van Jan (Zonder Vrees) van Bourgondië en Margaretha van Beieren-Straubing (van Beieren), geb. op zondag 31 jul 1396, Hertog van Bourgondië als opvolger van Jan Zonder Vrees van 1419 tot 1467, opvolger van Jan zonder Vrees als Graaf van Vlaanderen, Artesië en Franche-comté van 1419 tot 1467, opvolger van Filips van Saint-Pol als Hertog van Brabant en Limburg tussen 1430 en 1467, opvolger van Filips van Saint-Pol als Hertog van Neder-Lotharingen en Lothier van 1430 tot 1467, opvolger van Jacoba van Beieren als Graaf van Holland en Zeeland van 1433 tot 1467, opvolger van Jacoba van Beieren als Graaf van Henegouwen van 1433 tot 1467, opvolger van Elisabeth van Görlitz als Hertog van Luxemburg van 1443 tot 1467, ovl. (70 jaar oud) op zaterdag 15 jun 1467, tr. (2) met zijn aangetrouwd tante Bonne van Artesië. Uit dit huwelijk een zoon, tr. (3) met Isabella van Portugal1. Uit dit huwelijk een zoon, relatie (4) met 30 Maîtresses . Uit deze relatie 18 kinderen, waaronder.

Aantekeningen bij Filips III de Goede.

Filips de Goede (1396-1467).
Filips de Goede, ook genaamd Filips III van Bourgondië (Dijon, 31 juli 1396 – Brugge, 15 juni 1467) is hertog van Bourgondië van 1419 tot aan zijn dood. Als landsheer van Vlaanderen, Brabant, Namen en Limburg heeft hij de basis gelegd van de natievorming in de Nederlanden. Gedurende korte periode is hij ook graaf van Charolais. Hij is de stichter van de Orde van het Gulden Vlies.
•.
Leven.
Na de dood van zijn vader, Jan zonder Vrees, volgt Filips die op in het hertogdom Bourgondië en in de graafschappen Vlaanderen en Artesië (Artois). Tijdens zijn bestuur verwerft hij vervolgens het graafschap Namen (1429), de hertogdommen Brabant en Limburg door erfopvolging van Filips van Saint-Pol (1430), de graafschappen Holland, Zeeland en Henegouwen (1433) alsook het hertogdom Luxemburg (1451).
Na de moord op zijn vader wendt hij zich af van Frankrijk en begint zich na de indrukwekkende expansie van zijn rijk te richten op de interne consolidatie van zijn gebieden. In zijn rol als heer van de Nederlandse gewesten voert hij veel hervormingen door die het bestuur over zijn gebied moeten vergemakkelijken. Met name begint hij aan de invoering van een centraal bestuur voor alle Nederlandse gewesten, alsmede een centrale rechtspraak (de Grote Raad) en een centrale inning van belastingen in de vorm van één enkele som voor het hele gebied, die door de gewesten opgebracht wordt volgens een door henzelf vast te stellen verdeelsleutel. Om dit centraal overleg mogelijk te maken, stelt Filips de eerste Staten-Generaal in, die hij in 1464 voor het eerst bijeen roept in Brugge. Deze centrale instellingen van Filips leggen de basis voor de Nederlanden als land (als groter geheel dan alleen de afzonderlijke gewesten) door de gewesten te confronteren met het feit dat ze gezamenlijke belangen hebben tegenover één enkele vorst.
In 1454 neemt hij na de val van Constantinopel het kruis aan tijdens het banket van de fazant waar de aanwezigen de beroemde Vœu du faisan (Eed bij de fazant) zweren, mogelijk om de nederlaag van zijn vader tijdens de Slag bij Nicopolis van 1396 te wreken. In de eerste vergadering van de Staten-Generaal wordt het regentschap besproken tijdens de afwezigheid van Filips, maar voor hij op kruistocht kan vertrekken, zakt hij in 1465 weg in seniliteit en zijn zoon Karel de Stoute neemt vanaf toen de staatszaken waar.
.
Familie.
Filips de Goede is de zoon van Jan zonder Vrees en Margaretha van Beieren-Straubing en trouwt drie keer.
Eerste huwelijk met Michelle van Valois (1395-1422), Tweede huwelijk met Bonne van Artesië (1396-1425) en Derde huwelijk op 7 januari 1430 te Sluis met Isabella van Portugal. Zij krijgen één kind: Karel de Stoute (1433-1477).
Filips heeft ook 30 gekende maîtresses en 18 toegegeven bastaardkinderen, onder wie: Corneille van Bourgondië (c. 1420 - 1452), ook gekend als Cornelis van Beveren, gedood bij de slag van Bazel (1452); Antoine van Bourgondië (1421 - 5 mei 1504), graaf van La Roche, Sainte-Menehould, Guînes, heer van Crèvecoeur en Beveren; David van Bourgondië, (c. 1427 - 1496) die bisschop van Utrecht werd; Anna van Bourgondië (c. 1435 - 1508), gouvernante van Maria van Bourgondië, gehuwd met Adriaan van Borssele en later met Adolf van Kleef-Ravenstein; Raphaël van Bourgondië ook genoemd Raphaël de Marcatellis, (c. 1437 - 1508), abt van de Sint-Baafsabdij te Gent en van de Sint-Pietersabdij te Oudenburg;.
Boudewijn van Bourgondië (c. 1446 - 1508), heer van Fallais, Peer, Boudour, Sint-Annaland, Lovendegem, Zomergem en Fromont; Filips van Bourgondië (1464 - 1524), Bisschop van Utrecht.
Antoine en Corneille worden zijn lievelings-bastaards; zij dragen (eerst Corneille, dan Antoine) de titel van Groot-bastaard van Bourgondië (Grand bâtard de Bourgogne).
•.
Buitenlandse politiek.
Filips de Goede krijgt het Remissorium Philippi, een register van het archief van de Hollandse graven, waarmee hij goed inzicht krijgt in de talloze privileges die in Holland en Zeeland van kracht zijn.
Diplomatiek gaat Filips de Goede veel voorzichtiger tewerk dan Jan zonder Vrees of zijn opvolger, Karel de Stoute. Hoewel hij handig gebruik maakt van de tweestrijd tussen Engeland en Frankrijk gedurende de Honderdjarige Oorlog neemt hij zelden direct deel aan het conflict. In een campagne tegen Compiègne arresteert hij Jeanne d'Arc, die hij uitlevert aan de Engelsen. Uiteindelijk dwingt hij in 1435 de Franse koning tot verzoening in de Vrede van Atrecht. In 1436 besluit hij tot het Beleg van Calais om deze stad op de Engelsen te veroveren, maar moet zijn pogingen staken.
Zijn verdere expansiepolitiek is vooral gebaseerd op erfenissen en het opkopen van titels. Een éénmalige ingreep in de Hoekse en Kabeljauwse twisten zorgt ervoor dat Filips bij de Zoen van Delft zowel Holland, Zeeland als Henegouwen kan annexeren op Jacoba van Beieren.
•.
Rijkdom van het hof.
Het Bourgondische rijk omvat de dichtsbevolkste en de rijkste gebieden van West-Europa. Niet toevallig laat Filips de Goede zich dan ook noemen als de "grand duc d'occitaine" (grote hertog van het westen), om hierbij zijn de facto onafhankelijkheid van Frankrijk te beklemtonen. Hoewel de burgers in de steden zich door hun economische macht steeds meer privileges beginnen toe te eigenen profiteert de aristocratie op extravagante wijze mee van de rijkdom van zijn hof, dat zich uit in halicunante uitgaven in kleding en stoffen of kunstvoorwerpen. Naar het schijnt zou het hof van Filips de Goede in de periode 1444-1446 tot 2% van de inkomensbegroting (recette génerale) hebben gespendeerd in de aankoop van goudbeklede stof en zijde. De Orde van het Gulden Vlies blinkt uit in het houden van grootse festiviteiten, waarvan de meest legendarische wel het banket van de fazant moet worden beschouwd, waarin Filips de Goede verklaard zou hebben op kruistocht te trekken tegen het Ottomaanse rijk, als vergelding op de Val van Constantinopel en het falen van een vorige expeditie onder leiding van zijn vader, Jan zonder Vrees. Filips de Goede bouwt schitterende paleizen (Coudenberg te Brussel, Palais de ducs in Dijon) en profileert zich als mecenas voor de culturele revolutie die zich ontwikkelt in deze contrijen. Hoewel Filips de Goede zelf eerder een voorstander is geweest van wandtapijten, bereikt de schilderkunst onder Van Eyck en Rogier van der Weyden een hoogtepunt. De Bourgondische school ontstaat uit een elite van musici (Gilles Binchois, Robert Morton, en later Guillaume Dufay) die dienen in de hofkapel van de hertogen.

Filips de Goede krijgt het Remissorium Philippi, een register van het archief van de Hollandse graven, waarmee hij goed inzicht kreeg in de talloze privileges die in Holland en Zeeland van kracht waren.
Dood en begraafplaats.
Filips de Goede sterft te Brugge op 15 juni 1467, en laat de hele stad in rouw. Een rouwstoet en 20.000 toeschouwers begeleiden hem naar de Sint-Donaaskerk, waar hij ceremonieel en onder ongeziene pracht en praal wordt begraven voor het altaar. In 1476 beslist Karel de Stoute om het stoffelijk overschot van zijn vader, naar diens uitdrukkelijke wens, over te brengen naar het Paleis van de hertogen van Bourgondië in Dijon. Enkel het hart en ingewanden, die reeds apart worden bewaard, zijn achtergebleven in Brugge, tot op het moment van de afbraak van de kathedraal van Sint-Donaas te Brugge in 1799. In 2005 eindigt hij op nr. 56 in de Vlaamse versie van De Grootste Belg.

Wapenschild van Filips de Goede na 1430. We zien in dit wapen ook die van de Tiddinga's en Huninga's uit Groningen terug, resp. de lelies en de leeuw.

Uit dit huwelijk een dochter:

	naam	geb.	plaats	ovl.	plaats	oud	relatie	kinderen
1	Agnes						0	0

Bronnen:

1.	Isabella van Portugal (In DVN), URL, Kees Kuiken, DVN, woensdag 27 aug 2008

• Vader:
  Filips van Artesië, tr.

• Moeder:
  Maria van Berry.

tr. (resp. ongeveer 28 en ongeveer 27 jaar oud) (1) in 1424
met

Filips III de Goede, zn. van Jan (Zonder Vrees) van Bourgondië en Margaretha van Beieren-Straubing (van Beieren), geb. op zondag 31 jul 1396, Hertog van Bourgondië als opvolger van Jan Zonder Vrees van 1419 tot 1467, opvolger van Jan zonder Vrees als Graaf van Vlaanderen, Artesië en Franche-comté van 1419 tot 1467, opvolger van Filips van Saint-Pol als Hertog van Brabant en Limburg tussen 1430 en 1467, opvolger van Filips van Saint-Pol als Hertog van Neder-Lotharingen en Lothier van 1430 tot 1467, opvolger van Jacoba van Beieren als Graaf van Holland en Zeeland van 1433 tot 1467, opvolger van Jacoba van Beieren als Graaf van Henegouwen van 1433 tot 1467, opvolger van Elisabeth van Görlitz als Hertog van Luxemburg van 1443 tot 1467, ovl. (70 jaar oud) op zaterdag 15 jun 1467, tr. (1) met Michelle van Valois, dr. van Karel VI van Frankrijk. Uit dit huwelijk een dochter, tr. (3) met Isabella van Portugal1. Uit dit huwelijk een zoon, relatie (4) met 30 Maîtresses . Uit deze relatie 18 kinderen, waaronder.

Aantekeningen bij Filips III de Goede.

Filips de Goede (1396-1467).
Filips de Goede, ook genaamd Filips III van Bourgondië (Dijon, 31 juli 1396 – Brugge, 15 juni 1467) is hertog van Bourgondië van 1419 tot aan zijn dood. Als landsheer van Vlaanderen, Brabant, Namen en Limburg heeft hij de basis gelegd van de natievorming in de Nederlanden. Gedurende korte periode is hij ook graaf van Charolais. Hij is de stichter van de Orde van het Gulden Vlies.
•.
Leven.
Na de dood van zijn vader, Jan zonder Vrees, volgt Filips die op in het hertogdom Bourgondië en in de graafschappen Vlaanderen en Artesië (Artois). Tijdens zijn bestuur verwerft hij vervolgens het graafschap Namen (1429), de hertogdommen Brabant en Limburg door erfopvolging van Filips van Saint-Pol (1430), de graafschappen Holland, Zeeland en Henegouwen (1433) alsook het hertogdom Luxemburg (1451).
Na de moord op zijn vader wendt hij zich af van Frankrijk en begint zich na de indrukwekkende expansie van zijn rijk te richten op de interne consolidatie van zijn gebieden. In zijn rol als heer van de Nederlandse gewesten voert hij veel hervormingen door die het bestuur over zijn gebied moeten vergemakkelijken. Met name begint hij aan de invoering van een centraal bestuur voor alle Nederlandse gewesten, alsmede een centrale rechtspraak (de Grote Raad) en een centrale inning van belastingen in de vorm van één enkele som voor het hele gebied, die door de gewesten opgebracht wordt volgens een door henzelf vast te stellen verdeelsleutel. Om dit centraal overleg mogelijk te maken, stelt Filips de eerste Staten-Generaal in, die hij in 1464 voor het eerst bijeen roept in Brugge. Deze centrale instellingen van Filips leggen de basis voor de Nederlanden als land (als groter geheel dan alleen de afzonderlijke gewesten) door de gewesten te confronteren met het feit dat ze gezamenlijke belangen hebben tegenover één enkele vorst.
In 1454 neemt hij na de val van Constantinopel het kruis aan tijdens het banket van de fazant waar de aanwezigen de beroemde Vœu du faisan (Eed bij de fazant) zweren, mogelijk om de nederlaag van zijn vader tijdens de Slag bij Nicopolis van 1396 te wreken. In de eerste vergadering van de Staten-Generaal wordt het regentschap besproken tijdens de afwezigheid van Filips, maar voor hij op kruistocht kan vertrekken, zakt hij in 1465 weg in seniliteit en zijn zoon Karel de Stoute neemt vanaf toen de staatszaken waar.
.
Familie.
Filips de Goede is de zoon van Jan zonder Vrees en Margaretha van Beieren-Straubing en trouwt drie keer.
Eerste huwelijk met Michelle van Valois (1395-1422), Tweede huwelijk met Bonne van Artesië (1396-1425) en Derde huwelijk op 7 januari 1430 te Sluis met Isabella van Portugal. Zij krijgen één kind: Karel de Stoute (1433-1477).
Filips heeft ook 30 gekende maîtresses en 18 toegegeven bastaardkinderen, onder wie: Corneille van Bourgondië (c. 1420 - 1452), ook gekend als Cornelis van Beveren, gedood bij de slag van Bazel (1452); Antoine van Bourgondië (1421 - 5 mei 1504), graaf van La Roche, Sainte-Menehould, Guînes, heer van Crèvecoeur en Beveren; David van Bourgondië, (c. 1427 - 1496) die bisschop van Utrecht werd; Anna van Bourgondië (c. 1435 - 1508), gouvernante van Maria van Bourgondië, gehuwd met Adriaan van Borssele en later met Adolf van Kleef-Ravenstein; Raphaël van Bourgondië ook genoemd Raphaël de Marcatellis, (c. 1437 - 1508), abt van de Sint-Baafsabdij te Gent en van de Sint-Pietersabdij te Oudenburg;.
Boudewijn van Bourgondië (c. 1446 - 1508), heer van Fallais, Peer, Boudour, Sint-Annaland, Lovendegem, Zomergem en Fromont; Filips van Bourgondië (1464 - 1524), Bisschop van Utrecht.
Antoine en Corneille worden zijn lievelings-bastaards; zij dragen (eerst Corneille, dan Antoine) de titel van Groot-bastaard van Bourgondië (Grand bâtard de Bourgogne).
•.
Buitenlandse politiek.
Filips de Goede krijgt het Remissorium Philippi, een register van het archief van de Hollandse graven, waarmee hij goed inzicht krijgt in de talloze privileges die in Holland en Zeeland van kracht zijn.
Diplomatiek gaat Filips de Goede veel voorzichtiger tewerk dan Jan zonder Vrees of zijn opvolger, Karel de Stoute. Hoewel hij handig gebruik maakt van de tweestrijd tussen Engeland en Frankrijk gedurende de Honderdjarige Oorlog neemt hij zelden direct deel aan het conflict. In een campagne tegen Compiègne arresteert hij Jeanne d'Arc, die hij uitlevert aan de Engelsen. Uiteindelijk dwingt hij in 1435 de Franse koning tot verzoening in de Vrede van Atrecht. In 1436 besluit hij tot het Beleg van Calais om deze stad op de Engelsen te veroveren, maar moet zijn pogingen staken.
Zijn verdere expansiepolitiek is vooral gebaseerd op erfenissen en het opkopen van titels. Een éénmalige ingreep in de Hoekse en Kabeljauwse twisten zorgt ervoor dat Filips bij de Zoen van Delft zowel Holland, Zeeland als Henegouwen kan annexeren op Jacoba van Beieren.
•.
Rijkdom van het hof.
Het Bourgondische rijk omvat de dichtsbevolkste en de rijkste gebieden van West-Europa. Niet toevallig laat Filips de Goede zich dan ook noemen als de "grand duc d'occitaine" (grote hertog van het westen), om hierbij zijn de facto onafhankelijkheid van Frankrijk te beklemtonen. Hoewel de burgers in de steden zich door hun economische macht steeds meer privileges beginnen toe te eigenen profiteert de aristocratie op extravagante wijze mee van de rijkdom van zijn hof, dat zich uit in halicunante uitgaven in kleding en stoffen of kunstvoorwerpen. Naar het schijnt zou het hof van Filips de Goede in de periode 1444-1446 tot 2% van de inkomensbegroting (recette génerale) hebben gespendeerd in de aankoop van goudbeklede stof en zijde. De Orde van het Gulden Vlies blinkt uit in het houden van grootse festiviteiten, waarvan de meest legendarische wel het banket van de fazant moet worden beschouwd, waarin Filips de Goede verklaard zou hebben op kruistocht te trekken tegen het Ottomaanse rijk, als vergelding op de Val van Constantinopel en het falen van een vorige expeditie onder leiding van zijn vader, Jan zonder Vrees. Filips de Goede bouwt schitterende paleizen (Coudenberg te Brussel, Palais de ducs in Dijon) en profileert zich als mecenas voor de culturele revolutie die zich ontwikkelt in deze contrijen. Hoewel Filips de Goede zelf eerder een voorstander is geweest van wandtapijten, bereikt de schilderkunst onder Van Eyck en Rogier van der Weyden een hoogtepunt. De Bourgondische school ontstaat uit een elite van musici (Gilles Binchois, Robert Morton, en later Guillaume Dufay) die dienen in de hofkapel van de hertogen.

Filips de Goede krijgt het Remissorium Philippi, een register van het archief van de Hollandse graven, waarmee hij goed inzicht kreeg in de talloze privileges die in Holland en Zeeland van kracht waren.
Dood en begraafplaats.
Filips de Goede sterft te Brugge op 15 juni 1467, en laat de hele stad in rouw. Een rouwstoet en 20.000 toeschouwers begeleiden hem naar de Sint-Donaaskerk, waar hij ceremonieel en onder ongeziene pracht en praal wordt begraven voor het altaar. In 1476 beslist Karel de Stoute om het stoffelijk overschot van zijn vader, naar diens uitdrukkelijke wens, over te brengen naar het Paleis van de hertogen van Bourgondië in Dijon. Enkel het hart en ingewanden, die reeds apart worden bewaard, zijn achtergebleven in Brugge, tot op het moment van de afbraak van de kathedraal van Sint-Donaas te Brugge in 1799. In 2005 eindigt hij op nr. 56 in de Vlaamse versie van De Grootste Belg.

Wapenschild van Filips de Goede na 1430. We zien in dit wapen ook die van de Tiddinga's en Huninga's uit Groningen terug, resp. de lelies en de leeuw.

Uit dit huwelijk een zoon:

	naam	geb.	plaats	ovl.	plaats	oud	relatie	kinderen
1	Jan	*1415		†1491		76	4	5

tr. (2)
met

Filips van Nevers, zn. van Filips de Stoute en Margaretha van Male, geb. in dec 1389, ovl. (25 jaar oud) op woensdag 25 okt 1415, tr. (2) met Isabella van Coucy, dr. van Enguerrand VII van Coucy en Nn, gravin te Soissons [Fra], ovl. in 1411. Uit dit huwelijk 2 kinderen.


Aantekeningen bij Filips van Nevers.
Filips van Nevers (Villaines-en-Doumois, december 1389 - Azincourt, 25 oktober 1415) is de jongste zoon van Filips de Stoute en van Margaretha van Male. Als zijn oudste broer Jan zonder Vrees hertog van Bourgondië wordt, krijgt Filips Nevers en Apanage en als zijn broer Antoon in Brabant opvolgt, krijgt Filips ook Rethel. Hij steunt zijn broer in de strijd tussen de Bourgondiërs en Orléans, maar als die zich compromitteert met Engeland, stopt Filips zijn steun. Filips strijdt in Azincourt aan het hoofd van een bataljon van 200.000 man, maar wordt in de strijd gedood.

Uit dit huwelijk een zoon:

	naam	geb.	plaats	ovl.	plaats	oud	relatie	kinderen
1	Karel						0	0

Bronnen:

1.	Isabella van Portugal (In DVN), URL, Kees Kuiken, DVN, woensdag 27 aug 2008

Isabella van Portugal

Isabella van Portugal1, geb. op dinsdag 21 feb 13971, als opvolger van Bonne van Artesië is zij Hertogin van Bourgondië van 1397 tot 1472, volgt Bonne van Artesië op als Gravin van Vlaanderen, Artesië en Franche-Comte van 1430 tot 1467, volgt Jacoba van Beieren op als Hertogin van Limburg, Lothier van 1430 tot 1467, volgt Jacoba van Beieren op als Hertogin van Neder-Lotharingen van 1430 tot 1467, is Gravin van Henegouwen, Zeeland en Holland van 1433 tot 1467, Volgt Elisabeth II van Bohemen op asl Hertogin-gemalin van Luxemburg van 1457 tot 1467, ovl. (74 jaar oud) op zondag 17 dec 1471.

Aantekeningen bij Isabella van Portugal.
Isabella van Portugal wordt geboren op 21 februari 1397 te Evora, zij overlijdt op 17 december 1471. Over haar sterfjaar en -plaats spreken de bronnen elkaar tegen: de meeste houden het op 1472 te Dieppe, andere vermelden 1471 te Aire-sur-la-Sys. Zij is de dochter van de Portugese koning Johan I en Philippa van Lancaster. Isabella is de derde vrouw van Filips de Goede. Zij trouwen voor de kerk op 7 januari 1430 te Sluis. Op 10 november 1433 (te Dijon) krijgen zij een zoon, Karel de Stoute.
ISABELLA van PORTUGAL (geb. Évora, Portugal 21-2-1397 – gest. Aire-sur-la-Lys, Frankrijk 17-12-1471), door haar huwelijk hertogin van Bourgondië. Dochter van Jan I, koning van Portugal (1357-1433) en Filippa van Lancaster (1360-1415). Isabella van Portugal trouwde op 25-7-1429 in Lissabon per procuratie met Filips III (‘de Goede’), hertog van Bourgondië (1396-1467), kerkelijke bevestiging op 7-1-1430 in Sluis. Uit dit huwelijk werden 3 zoons geboren, van wie er 2 jong overleden.
Isabella (haar doopnaam luidt eigenlijk Elisabeth) wordt in 1397 geboren als zesde van de tien kinderen van koning Jan I en de Engelse prinses Filippa van Lancaster. Zij groeit op aan het hof in Lissabon, temidden van haar broers, van wie de troonopvolger Eduard I (regeert 1433-1438) en Hendrik (1391-1438, bijgenaamd ‘de Zeevaarder’) het bekendst worden.
•.
Huwelijk en politiek.
Als Isabella achttien jaar oud is, overlijdt haar moeder. Vanaf dat moment neemt zij de taken van de koningin in het hofritueel waar. Het betekent dat haar omgeving geen haast maakt met het arrangeren van haar huwelijk. Pas nadat in 1428 voor kroonprins Eduard een echtgenote is gevonden, wordt voor Isabella – inmiddels 31 jaar oud – een man gezocht. In oktober 1428 zendt hertog Filips III van Bourgondië een delegatie naar Lissabon om over een huwelijk te onderhandelen. Ook de schilder Jan van Eyck komt mee. Het portret dat hij van de prinses vervaardigt, gaat per ijlbode in tweevoud naar de hertog. Op 25 juli 1429, een dag na de ondertekening van het huwelijksverdrag, trouwt ‘la infanta Isabel’ te Lissabon met de handschoen. Het huwelijk wordt op 7 januari 1430 in Sluis ingezegend en vervolgens gevierd met een week van steekspelen en feestmalen in Brugge. Het eerste diner bij de blijde inkomst van de nieuwe hertogin is op haar eigen verzoek een vrouwenaangelegenheid. De enige heren aan de hoofdtafel zijn geestelijken.
De echtgenoot van Isabella van Portugal is niet alleen hertog van Bourgondië, maar vanaf 1430 ook hertog van Brabant en Limburg en graaf van Vlaanderen, Artois, Henegouwen en Namen, en vanaf 1433 bovendien graaf van Holland en Zeeland (zie Jacoba van Beieren). Met de geboorte van zoon Karel in november 1433 zorgt Isabella, inmiddels 35 jaar oud, voor een erfopvolger.
Isabella’s familiebanden met het Engelse koningshuis komen van pas bij de beëindiging van de Vlaams-Engelse handelsoorlog (1436-1439). De meeste onderhandelingen vinden plaats in Calais, dat dan een Engelse enclave is. In 1439 treedt de hertogin op als hoofd van de Bourgondische delegatie die onderhandelde over de lakenhandel, en zij heeft zich hierna nog lange tijd voor deze Portugees-Vlaamse handel ingespannen. De kolonisatie van de Azoren door een groep Vlamingen s een uitvloeisel van haar bemoeienissen.
Zoals veel middeleeuwse vorsten zijn Filips en Isabella voortdurend op rondreis door hun bezittingen. Beiden houden er een afzonderlijke reizende hofhouding (‘herberg’) op na, zodat de hertogin desgewenst onafhankelijk van haar gemaal kan optreden. Zij verblijven bij voorkeur in Brugge, Brussel, Dijon, Hesdin en Lille (Rijssel). In Holland en Zeeland laat het paar zich slechts zelden zien. In 1432 en 1441-1443 vertegenwoordigt Isabella haar echtgenoot in de Nederlanden: zij treedt persoonlijk op als voorzitter van de regentschapsraden, bestuurscolleges die de Bourgondische stadhouders terzijde staan. In het najaar van 1444 zendt de hertog haar naar Holland om een ‘bede’ in te dienen. Deze missie ligt bijzonder gevoelig in de steden Dordrecht, Haarlem en Amsterdam, maar de hertogin treedt ferm op. Zij beschuldigt de onwillige steden van rebellie en dreigt met militair ingrijpen. Dit doen Haarlem en Dordrecht overstag gaan. Omdat Isabella door de stad Haarlem bijzonder bot is ontvangen, komt hertog Filips in april 1445 zelf naar Holland om daarvoor formele genoegdoening in ontvangst te nemen.
•.
Devotie.
Isabella van Portugal verbindt haar naam aan een hele reeks vrome stichtingen: van gasthuizen zoals het St.-Jacobshospitaal te Lille (1432) tot cellen in kartuizerkloosters zoals Montrenaud (1430), Champmol (waar het hertogelijke familiegraf wordt onderhouden) en Gosnay (1435). In 1441-1442 ontvangt zij de voormalige kluizenares Colette Boillet, die vanaf 1410 de orde van de arme clarissen leidt. Isabella van Portugal steunt onder meer de stichting van clarissenkloosters in de Zuidelijke Nederlanden. Behalve haar voormoeder en naamgenote, de heilige Elisabeth van Thüringen, vereert zij in het bijzonder de in Portugal geboren franciscaan Antonius van Padua, van wie het hertogelijk paar vanaf 1439 een reliek bezit. In 1439 verzoekt zij de paus om het franciscaner klooster te Gouda tot een centrum van kloosterhervorming te maken, en in 1453 steunt zij een dergelijk centrum in Sluis. In 1458 kijgt zij van paus Pius II toestemming om zes kloosters van de derde orde van St. Franciscus te stichten. Het eerste wordt in 1462 in Amsterdam gerealiseerd. Ook hervormingsbewegingen in andere orden hebben haar steun. Bij de hervorming van de dominicanen te Haarlem werken Isabella en Filips even effectief samen als tijdens haar diplomatieke missies (Sommé (1998), 470-473). In 1457 trekt de hertogin zich met dertig vertrouwelingen, onder wie vijftien hofdames, terug op kasteel La Motte-au-Bois in Frans-Vlaanderen. Haar reizende herberg wordt in ditzelfde jaar ontbonden.
In 1445 geeft Isabella van Portugal aan de Brusselse stadschilder Rogier van der Weyden opdracht voor een memorietafel waarop zijzelf, haar gemaal en haar zoon Karel Maria aanbidden. Dit drieluik is bestemd voor de memoriekerk te Batalha in Portugal, waar onder anderen haar vader en haar broers zijn begraven. Mogelijk is dit het portret waarvan een omstreeks 1500 gemaakte kopie bewaard is gebleven (zie illustratie).
‘Isabella, koningsdochter van Portugal, bij de gratie Gods hertogin van Bourgondië, Lotrijk, Brabant, Limburg, gravin van Vlaanderen, Artois, Bourgondië-Palts, Henegouwen, Holland, Zeeland en Namen, markgravin van het Heilige Roomse Rijk, vrouwe van Friesland, Salins en Mechelen’, zoals zij zich in haar testament noemt, neemt in april 1471 haar intrek in het kasteel Aire aan de Leie, vlakbij een door haar in 1453 gesticht tertiarissenklooster. Hier overlijdt zij op 17 december, 74 jaar oud. Zij wordt begraven in een van haar andere stichtingen: het kartuizerklooster te Gosnay, maar twee jaar later laat zoon Karel zijn beide ouders bijzetten in het familiegraf in Champmol. In opdracht van Jean de Croy schrijft de Bretonse dichter Jean Meschinot in 1472 een klaagzang op haar dood (Meschinot, 1-4).
•.
Reputatie.
De Italiaanse humanist Enea Silvio Piccolomini – de latere paus Pius II – beschrijft Isabella van Portugal als een even eerzuchtige als heerszuchtige vorstendochter (Sommé (1998), 14). Haar hofhistoricus Chastellain rekent haar vooral het conflict tussen haar man en zoon aan.
In de Nederlanden gaan in de 15e eeuw veel anekdotes over Isabella van Portugal rond. Zo wordt er geroddeld dat bij het bezoek aan Haarlem stadhouder Willem van Lalaing zich onder haar rokken verborgen houdt (Blok e.a, 281). De Brabantse abdis Marie van Oss verhaalt dat de hertogin graag voor een dubbeltje op de eerste rang zit. Zij draagt slechts tien pond bij aan de bouw van het Mariaklooster in Dendermonde, maar eist niettemin de titel van stichteres voor zich op. Dit werpt een opmerkelijk nieuw licht op de vele vrome stichtingen die aan haar worden toegeschreven. Anderzijds hebben kloosterlingen hier en daar zelf de rol van de hertogin als stichteres overdreven, kennelijk om achteraf meer financiële steun van het hertogenhuis te verwerven. De omstreeks 1500 vervaardigde kopie van het portret van de hertogin draagt het opschrift: ‘Perzische sibylle’. Deze legendarische orakelpriesteres zou de veroveringen van Alexander de Grote hebben voorspeld. Isabella van Portugal stelt deze Griekse vorst aan haar zoon ten voorbeeld. Houdt het opschrift hiermee verband, of wordt de hertogin op La Motte wellicht als een politiek ‘orakel’ gezien?.
In de 20e euw ontstaat een geromantiseerd beeld van Isabella van Portugal. De aandacht gaat vooral uit naar haar vermeend ongelukkige huwelijk (Janssonius) en haar emancipatiestrijd (Taylor). Beide cliché’s sneuvelen in de nuchtere biografie die Monique Sommé in 1998 publiceert. Sommé vindt in de primaire bronnen juist tekenen van wederzijds respect. Het zelfstandig optreden van de hertogin is deels terug te voeren op haar financiële onafhankelijkheid, waarvoor het huwelijksverdrag van 1429 de basis vormt. Haar eigen herberg slokt wel een steeds groter deel van haar uitgaven op. Of de geleidelijke terugtrekking uit het hofleven alleen door devote motieven is ingegeven, blijft dan ook de vraag. De grote kostenbesparing na de ontbinding van de herberg (bijna 90%) doet ook financiële overwegingen vermoeden.
In 1991 wijdt de Koninklijke Bibliotheek Albert I te Brussel een grote tentoonstelling aan Isabella van Portugal. Haar naam leeft nog voort in een jaarlijkse prijs van 750 euro voor de beste student scheepsbouwkunde aan de Universiteit Gent.

Vader: Johan I (Jan) van Portugal, zn. van Peter I van Portugal en Nn, geb. op maandag 11 apr 1357, ovl. (76 jaar oud) op woensdag 14 aug 1433, relatie (2) met Inês Peres Esteves, geb. in 1350, minares van Johan I van Portugal. Uit deze relatie 2 kinderen, tr. (1).

• Moeder:
  Philippa van Lancaster.

tr. (beiden 32 jaar oud) op zaterdag 25 jul 1429, kerk.huw. te Sluis [Ze] op donderdag 7 jan 1430
met

Filips III de Goede, zn. van Jan (Zonder Vrees) van Bourgondië en Margaretha van Beieren-Straubing (van Beieren), geb. op zondag 31 jul 1396, Hertog van Bourgondië als opvolger van Jan Zonder Vrees van 1419 tot 1467, opvolger van Jan zonder Vrees als Graaf van Vlaanderen, Artesië en Franche-comté van 1419 tot 1467, opvolger van Filips van Saint-Pol als Hertog van Brabant en Limburg tussen 1430 en 1467, opvolger van Filips van Saint-Pol als Hertog van Neder-Lotharingen en Lothier van 1430 tot 1467, opvolger van Jacoba van Beieren als Graaf van Holland en Zeeland van 1433 tot 1467, opvolger van Jacoba van Beieren als Graaf van Henegouwen van 1433 tot 1467, opvolger van Elisabeth van Görlitz als Hertog van Luxemburg van 1443 tot 1467, ovl. (70 jaar oud) op zaterdag 15 jun 1467, tr. (1) met Michelle van Valois. Uit dit huwelijk een dochter, tr. (2) met zijn aangetrouwd tante Bonne van Artesië, dr. van Filips van Artesië en Maria van Berry. Uit dit huwelijk een zoon, relatie (4) met 30 Maîtresses . Uit deze relatie 18 kinderen, waaronder.

Aantekeningen bij Filips III de Goede.

Filips de Goede (1396-1467).
Filips de Goede, ook genaamd Filips III van Bourgondië (Dijon, 31 juli 1396 – Brugge, 15 juni 1467) is hertog van Bourgondië van 1419 tot aan zijn dood. Als landsheer van Vlaanderen, Brabant, Namen en Limburg heeft hij de basis gelegd van de natievorming in de Nederlanden. Gedurende korte periode is hij ook graaf van Charolais. Hij is de stichter van de Orde van het Gulden Vlies.
•.
Leven.
Na de dood van zijn vader, Jan zonder Vrees, volgt Filips die op in het hertogdom Bourgondië en in de graafschappen Vlaanderen en Artesië (Artois). Tijdens zijn bestuur verwerft hij vervolgens het graafschap Namen (1429), de hertogdommen Brabant en Limburg door erfopvolging van Filips van Saint-Pol (1430), de graafschappen Holland, Zeeland en Henegouwen (1433) alsook het hertogdom Luxemburg (1451).
Na de moord op zijn vader wendt hij zich af van Frankrijk en begint zich na de indrukwekkende expansie van zijn rijk te richten op de interne consolidatie van zijn gebieden. In zijn rol als heer van de Nederlandse gewesten voert hij veel hervormingen door die het bestuur over zijn gebied moeten vergemakkelijken. Met name begint hij aan de invoering van een centraal bestuur voor alle Nederlandse gewesten, alsmede een centrale rechtspraak (de Grote Raad) en een centrale inning van belastingen in de vorm van één enkele som voor het hele gebied, die door de gewesten opgebracht wordt volgens een door henzelf vast te stellen verdeelsleutel. Om dit centraal overleg mogelijk te maken, stelt Filips de eerste Staten-Generaal in, die hij in 1464 voor het eerst bijeen roept in Brugge. Deze centrale instellingen van Filips leggen de basis voor de Nederlanden als land (als groter geheel dan alleen de afzonderlijke gewesten) door de gewesten te confronteren met het feit dat ze gezamenlijke belangen hebben tegenover één enkele vorst.
In 1454 neemt hij na de val van Constantinopel het kruis aan tijdens het banket van de fazant waar de aanwezigen de beroemde Vœu du faisan (Eed bij de fazant) zweren, mogelijk om de nederlaag van zijn vader tijdens de Slag bij Nicopolis van 1396 te wreken. In de eerste vergadering van de Staten-Generaal wordt het regentschap besproken tijdens de afwezigheid van Filips, maar voor hij op kruistocht kan vertrekken, zakt hij in 1465 weg in seniliteit en zijn zoon Karel de Stoute neemt vanaf toen de staatszaken waar.
.
Familie.
Filips de Goede is de zoon van Jan zonder Vrees en Margaretha van Beieren-Straubing en trouwt drie keer.
Eerste huwelijk met Michelle van Valois (1395-1422), Tweede huwelijk met Bonne van Artesië (1396-1425) en Derde huwelijk op 7 januari 1430 te Sluis met Isabella van Portugal. Zij krijgen één kind: Karel de Stoute (1433-1477).
Filips heeft ook 30 gekende maîtresses en 18 toegegeven bastaardkinderen, onder wie: Corneille van Bourgondië (c. 1420 - 1452), ook gekend als Cornelis van Beveren, gedood bij de slag van Bazel (1452); Antoine van Bourgondië (1421 - 5 mei 1504), graaf van La Roche, Sainte-Menehould, Guînes, heer van Crèvecoeur en Beveren; David van Bourgondië, (c. 1427 - 1496) die bisschop van Utrecht werd; Anna van Bourgondië (c. 1435 - 1508), gouvernante van Maria van Bourgondië, gehuwd met Adriaan van Borssele en later met Adolf van Kleef-Ravenstein; Raphaël van Bourgondië ook genoemd Raphaël de Marcatellis, (c. 1437 - 1508), abt van de Sint-Baafsabdij te Gent en van de Sint-Pietersabdij te Oudenburg;.
Boudewijn van Bourgondië (c. 1446 - 1508), heer van Fallais, Peer, Boudour, Sint-Annaland, Lovendegem, Zomergem en Fromont; Filips van Bourgondië (1464 - 1524), Bisschop van Utrecht.
Antoine en Corneille worden zijn lievelings-bastaards; zij dragen (eerst Corneille, dan Antoine) de titel van Groot-bastaard van Bourgondië (Grand bâtard de Bourgogne).
•.
Buitenlandse politiek.
Filips de Goede krijgt het Remissorium Philippi, een register van het archief van de Hollandse graven, waarmee hij goed inzicht krijgt in de talloze privileges die in Holland en Zeeland van kracht zijn.
Diplomatiek gaat Filips de Goede veel voorzichtiger tewerk dan Jan zonder Vrees of zijn opvolger, Karel de Stoute. Hoewel hij handig gebruik maakt van de tweestrijd tussen Engeland en Frankrijk gedurende de Honderdjarige Oorlog neemt hij zelden direct deel aan het conflict. In een campagne tegen Compiègne arresteert hij Jeanne d'Arc, die hij uitlevert aan de Engelsen. Uiteindelijk dwingt hij in 1435 de Franse koning tot verzoening in de Vrede van Atrecht. In 1436 besluit hij tot het Beleg van Calais om deze stad op de Engelsen te veroveren, maar moet zijn pogingen staken.
Zijn verdere expansiepolitiek is vooral gebaseerd op erfenissen en het opkopen van titels. Een éénmalige ingreep in de Hoekse en Kabeljauwse twisten zorgt ervoor dat Filips bij de Zoen van Delft zowel Holland, Zeeland als Henegouwen kan annexeren op Jacoba van Beieren.
•.
Rijkdom van het hof.
Het Bourgondische rijk omvat de dichtsbevolkste en de rijkste gebieden van West-Europa. Niet toevallig laat Filips de Goede zich dan ook noemen als de "grand duc d'occitaine" (grote hertog van het westen), om hierbij zijn de facto onafhankelijkheid van Frankrijk te beklemtonen. Hoewel de burgers in de steden zich door hun economische macht steeds meer privileges beginnen toe te eigenen profiteert de aristocratie op extravagante wijze mee van de rijkdom van zijn hof, dat zich uit in halicunante uitgaven in kleding en stoffen of kunstvoorwerpen. Naar het schijnt zou het hof van Filips de Goede in de periode 1444-1446 tot 2% van de inkomensbegroting (recette génerale) hebben gespendeerd in de aankoop van goudbeklede stof en zijde. De Orde van het Gulden Vlies blinkt uit in het houden van grootse festiviteiten, waarvan de meest legendarische wel het banket van de fazant moet worden beschouwd, waarin Filips de Goede verklaard zou hebben op kruistocht te trekken tegen het Ottomaanse rijk, als vergelding op de Val van Constantinopel en het falen van een vorige expeditie onder leiding van zijn vader, Jan zonder Vrees. Filips de Goede bouwt schitterende paleizen (Coudenberg te Brussel, Palais de ducs in Dijon) en profileert zich als mecenas voor de culturele revolutie die zich ontwikkelt in deze contrijen. Hoewel Filips de Goede zelf eerder een voorstander is geweest van wandtapijten, bereikt de schilderkunst onder Van Eyck en Rogier van der Weyden een hoogtepunt. De Bourgondische school ontstaat uit een elite van musici (Gilles Binchois, Robert Morton, en later Guillaume Dufay) die dienen in de hofkapel van de hertogen.

Filips de Goede krijgt het Remissorium Philippi, een register van het archief van de Hollandse graven, waarmee hij goed inzicht kreeg in de talloze privileges die in Holland en Zeeland van kracht waren.
Dood en begraafplaats.
Filips de Goede sterft te Brugge op 15 juni 1467, en laat de hele stad in rouw. Een rouwstoet en 20.000 toeschouwers begeleiden hem naar de Sint-Donaaskerk, waar hij ceremonieel en onder ongeziene pracht en praal wordt begraven voor het altaar. In 1476 beslist Karel de Stoute om het stoffelijk overschot van zijn vader, naar diens uitdrukkelijke wens, over te brengen naar het Paleis van de hertogen van Bourgondië in Dijon. Enkel het hart en ingewanden, die reeds apart worden bewaard, zijn achtergebleven in Brugge, tot op het moment van de afbraak van de kathedraal van Sint-Donaas te Brugge in 1799. In 2005 eindigt hij op nr. 56 in de Vlaamse versie van De Grootste Belg.

Wapenschild van Filips de Goede na 1430. We zien in dit wapen ook die van de Tiddinga's en Huninga's uit Groningen terug, resp. de lelies en de leeuw.

Uit dit huwelijk een zoon:

	naam	geb.	plaats	ovl.	plaats	oud	relatie	kinderen
1	Karel	*1433		†1477	Nancy [Fra]	43	3	1

Bronnen:

1.	Isabella van Portugal (In DVN), URL, Kees Kuiken, DVN, woensdag 27 aug 2008

Dossier:

relatie
met

Filips III de Goede, zn. van Jan (Zonder Vrees) van Bourgondië en Margaretha van Beieren-Straubing (van Beieren), geb. op zondag 31 jul 1396, Hertog van Bourgondië als opvolger van Jan Zonder Vrees van 1419 tot 1467, opvolger van Jan zonder Vrees als Graaf van Vlaanderen, Artesië en Franche-comté van 1419 tot 1467, opvolger van Filips van Saint-Pol als Hertog van Brabant en Limburg tussen 1430 en 1467, opvolger van Filips van Saint-Pol als Hertog van Neder-Lotharingen en Lothier van 1430 tot 1467, opvolger van Jacoba van Beieren als Graaf van Holland en Zeeland van 1433 tot 1467, opvolger van Jacoba van Beieren als Graaf van Henegouwen van 1433 tot 1467, opvolger van Elisabeth van Görlitz als Hertog van Luxemburg van 1443 tot 1467, ovl. (70 jaar oud) op zaterdag 15 jun 1467, tr. (1) met Michelle van Valois. Uit dit huwelijk een dochter, tr. (2) met zijn aangetrouwd tante Bonne van Artesië. Uit dit huwelijk een zoon, tr. (3) met Isabella van Portugal1, dr. van Johan I (Jan) van Portugal en Philippa van Lancaster. Uit dit huwelijk een zoon.

Aantekeningen bij Filips III de Goede.

Filips de Goede (1396-1467).
Filips de Goede, ook genaamd Filips III van Bourgondië (Dijon, 31 juli 1396 – Brugge, 15 juni 1467) is hertog van Bourgondië van 1419 tot aan zijn dood. Als landsheer van Vlaanderen, Brabant, Namen en Limburg heeft hij de basis gelegd van de natievorming in de Nederlanden. Gedurende korte periode is hij ook graaf van Charolais. Hij is de stichter van de Orde van het Gulden Vlies.
•.
Leven.
Na de dood van zijn vader, Jan zonder Vrees, volgt Filips die op in het hertogdom Bourgondië en in de graafschappen Vlaanderen en Artesië (Artois). Tijdens zijn bestuur verwerft hij vervolgens het graafschap Namen (1429), de hertogdommen Brabant en Limburg door erfopvolging van Filips van Saint-Pol (1430), de graafschappen Holland, Zeeland en Henegouwen (1433) alsook het hertogdom Luxemburg (1451).
Na de moord op zijn vader wendt hij zich af van Frankrijk en begint zich na de indrukwekkende expansie van zijn rijk te richten op de interne consolidatie van zijn gebieden. In zijn rol als heer van de Nederlandse gewesten voert hij veel hervormingen door die het bestuur over zijn gebied moeten vergemakkelijken. Met name begint hij aan de invoering van een centraal bestuur voor alle Nederlandse gewesten, alsmede een centrale rechtspraak (de Grote Raad) en een centrale inning van belastingen in de vorm van één enkele som voor het hele gebied, die door de gewesten opgebracht wordt volgens een door henzelf vast te stellen verdeelsleutel. Om dit centraal overleg mogelijk te maken, stelt Filips de eerste Staten-Generaal in, die hij in 1464 voor het eerst bijeen roept in Brugge. Deze centrale instellingen van Filips leggen de basis voor de Nederlanden als land (als groter geheel dan alleen de afzonderlijke gewesten) door de gewesten te confronteren met het feit dat ze gezamenlijke belangen hebben tegenover één enkele vorst.
In 1454 neemt hij na de val van Constantinopel het kruis aan tijdens het banket van de fazant waar de aanwezigen de beroemde Vœu du faisan (Eed bij de fazant) zweren, mogelijk om de nederlaag van zijn vader tijdens de Slag bij Nicopolis van 1396 te wreken. In de eerste vergadering van de Staten-Generaal wordt het regentschap besproken tijdens de afwezigheid van Filips, maar voor hij op kruistocht kan vertrekken, zakt hij in 1465 weg in seniliteit en zijn zoon Karel de Stoute neemt vanaf toen de staatszaken waar.
.
Familie.
Filips de Goede is de zoon van Jan zonder Vrees en Margaretha van Beieren-Straubing en trouwt drie keer.
Eerste huwelijk met Michelle van Valois (1395-1422), Tweede huwelijk met Bonne van Artesië (1396-1425) en Derde huwelijk op 7 januari 1430 te Sluis met Isabella van Portugal. Zij krijgen één kind: Karel de Stoute (1433-1477).
Filips heeft ook 30 gekende maîtresses en 18 toegegeven bastaardkinderen, onder wie: Corneille van Bourgondië (c. 1420 - 1452), ook gekend als Cornelis van Beveren, gedood bij de slag van Bazel (1452); Antoine van Bourgondië (1421 - 5 mei 1504), graaf van La Roche, Sainte-Menehould, Guînes, heer van Crèvecoeur en Beveren; David van Bourgondië, (c. 1427 - 1496) die bisschop van Utrecht werd; Anna van Bourgondië (c. 1435 - 1508), gouvernante van Maria van Bourgondië, gehuwd met Adriaan van Borssele en later met Adolf van Kleef-Ravenstein; Raphaël van Bourgondië ook genoemd Raphaël de Marcatellis, (c. 1437 - 1508), abt van de Sint-Baafsabdij te Gent en van de Sint-Pietersabdij te Oudenburg;.
Boudewijn van Bourgondië (c. 1446 - 1508), heer van Fallais, Peer, Boudour, Sint-Annaland, Lovendegem, Zomergem en Fromont; Filips van Bourgondië (1464 - 1524), Bisschop van Utrecht.
Antoine en Corneille worden zijn lievelings-bastaards; zij dragen (eerst Corneille, dan Antoine) de titel van Groot-bastaard van Bourgondië (Grand bâtard de Bourgogne).
•.
Buitenlandse politiek.
Filips de Goede krijgt het Remissorium Philippi, een register van het archief van de Hollandse graven, waarmee hij goed inzicht krijgt in de talloze privileges die in Holland en Zeeland van kracht zijn.
Diplomatiek gaat Filips de Goede veel voorzichtiger tewerk dan Jan zonder Vrees of zijn opvolger, Karel de Stoute. Hoewel hij handig gebruik maakt van de tweestrijd tussen Engeland en Frankrijk gedurende de Honderdjarige Oorlog neemt hij zelden direct deel aan het conflict. In een campagne tegen Compiègne arresteert hij Jeanne d'Arc, die hij uitlevert aan de Engelsen. Uiteindelijk dwingt hij in 1435 de Franse koning tot verzoening in de Vrede van Atrecht. In 1436 besluit hij tot het Beleg van Calais om deze stad op de Engelsen te veroveren, maar moet zijn pogingen staken.
Zijn verdere expansiepolitiek is vooral gebaseerd op erfenissen en het opkopen van titels. Een éénmalige ingreep in de Hoekse en Kabeljauwse twisten zorgt ervoor dat Filips bij de Zoen van Delft zowel Holland, Zeeland als Henegouwen kan annexeren op Jacoba van Beieren.
•.
Rijkdom van het hof.
Het Bourgondische rijk omvat de dichtsbevolkste en de rijkste gebieden van West-Europa. Niet toevallig laat Filips de Goede zich dan ook noemen als de "grand duc d'occitaine" (grote hertog van het westen), om hierbij zijn de facto onafhankelijkheid van Frankrijk te beklemtonen. Hoewel de burgers in de steden zich door hun economische macht steeds meer privileges beginnen toe te eigenen profiteert de aristocratie op extravagante wijze mee van de rijkdom van zijn hof, dat zich uit in halicunante uitgaven in kleding en stoffen of kunstvoorwerpen. Naar het schijnt zou het hof van Filips de Goede in de periode 1444-1446 tot 2% van de inkomensbegroting (recette génerale) hebben gespendeerd in de aankoop van goudbeklede stof en zijde. De Orde van het Gulden Vlies blinkt uit in het houden van grootse festiviteiten, waarvan de meest legendarische wel het banket van de fazant moet worden beschouwd, waarin Filips de Goede verklaard zou hebben op kruistocht te trekken tegen het Ottomaanse rijk, als vergelding op de Val van Constantinopel en het falen van een vorige expeditie onder leiding van zijn vader, Jan zonder Vrees. Filips de Goede bouwt schitterende paleizen (Coudenberg te Brussel, Palais de ducs in Dijon) en profileert zich als mecenas voor de culturele revolutie die zich ontwikkelt in deze contrijen. Hoewel Filips de Goede zelf eerder een voorstander is geweest van wandtapijten, bereikt de schilderkunst onder Van Eyck en Rogier van der Weyden een hoogtepunt. De Bourgondische school ontstaat uit een elite van musici (Gilles Binchois, Robert Morton, en later Guillaume Dufay) die dienen in de hofkapel van de hertogen.

Filips de Goede krijgt het Remissorium Philippi, een register van het archief van de Hollandse graven, waarmee hij goed inzicht kreeg in de talloze privileges die in Holland en Zeeland van kracht waren.
Dood en begraafplaats.
Filips de Goede sterft te Brugge op 15 juni 1467, en laat de hele stad in rouw. Een rouwstoet en 20.000 toeschouwers begeleiden hem naar de Sint-Donaaskerk, waar hij ceremonieel en onder ongeziene pracht en praal wordt begraven voor het altaar. In 1476 beslist Karel de Stoute om het stoffelijk overschot van zijn vader, naar diens uitdrukkelijke wens, over te brengen naar het Paleis van de hertogen van Bourgondië in Dijon. Enkel het hart en ingewanden, die reeds apart worden bewaard, zijn achtergebleven in Brugge, tot op het moment van de afbraak van de kathedraal van Sint-Donaas te Brugge in 1799. In 2005 eindigt hij op nr. 56 in de Vlaamse versie van De Grootste Belg.

Wapenschild van Filips de Goede na 1430. We zien in dit wapen ook die van de Tiddinga's en Huninga's uit Groningen terug, resp. de lelies en de leeuw.

Uit deze relatie 18 kinderen, waaronder:

	naam	geb.	plaats	ovl.	plaats	oud	relatie	kinderen
1	Corneille	*1420		†1452		32	0	0
2	Antoine	*1421		†1504		83	0	0
3	David	*1427		†1496	Wijk Bij Duurstede [Ut]	69	0	0
4	Anna	*1435		†1508		73	2	0
5	Raphaël	*1437		†1508		71	0	0
6	Boudewijn	*1446		†1508		62	0	0
7	Filips	*1464	Brussel	†1524	Wijk Bij Duurstede [Ut]	60	0	0

Bronnen:

1.	Isabella van Portugal (In DVN), URL, Kees Kuiken, DVN, woensdag 27 aug 2008

Karel de Stoute

Karel de Stoute1, geb. op zondag 10 nov 14331, opvolger van Filips de Goede als Hertog van Bourgondië, Brabant en Limburg van 1467 tot 1477, opvolger van Arnold van Egmond als Hertog van Gelre van 1467 tot 1477, opvolger van Filips de Goede, als Graaf van Holland, Zeeland en Henegouwen van 1467 tot 1477, opvolger van Filips de Goede als Graaf van Vlaanderen, Artesië en Franche-comté van 1467 tot 1477, ovl. (43 jaar oud) te Nancy [Fra] op vrijdag 5 jan 1477.

Aantekeningen bij Karel de Stoute.
Karel de Stoute (Dijon, 10 november 1433 – Nancy, 5 januari 1477) is hertog van Bourgondië, Brabant, Limburg en Luxemburg, graaf van Vlaanderen, Artesië, Bourgondië, Henegouwen, Holland, Zeeland en Namen, heer van Mechelen. In 1472 wordt hij bovendien hertog van Gelre en graaf van Zutphen. Hij is de zoon van Filips de Goede en Isabella van Portugal. Zijn bijnaam betekent "de stoutmoedige" en slaat dus niet op ondeugend gedrag.

Karel de Stoute omstreeks 1460 geschilderd door Rogier van der Weyden (Bron: WP).
Binnenlandse politiek.
Hij vestigt in Mechelen de rekenkamer (een middeleeuws ministerie van financiën) en zijn parlement (de Grote Raad van Mechelen) in 1473 dat in feite het opperste gerechtshof van de toenmalige Nederlanden is. Al sinds de tijd van zijn vader ligt het economische zwaartepunt van het Bourgondische rijk in de Lage Landen en worden bijna alle belangrijke staatszaken hier beslist. Karel bekroont deze verschuiving naar het noorden met de officiële verplaatsing van het Bourgondische hof van Dijon naar Brussel. Vanaf die tijd speelt het oude kernland nog maar een marginale rol in de politiek.
Op 28 oktober 1467 voert Karel oorlog in de Slag bij Brustem met Limburgers en Luikenaars. Hierbij sneuvelen 4000 soldaten, het merendeel Luikenaars. In 1468 belegert en verwoest hij Luik.
In 1465 heeft Adolf van Gelre zijn vader Arnold van Gelre in gevangenschap gezet, iets wat in geheel Europa verontwaardiging wekt. Karel gebruikt deze gebeurtenis in 1471 als aanleiding om Gelre binnen te vallen. Adolf wordt gevangen gezet en met Arnold komt Karel overeen dat hij na Arnolds dood Gelre zal erven.
De ontvangst van deze titels (Gelre en het Graafschap Zutphen) zullen hem door de Duitse Keizer Frederik III zelf worden overhandigd tijdens een ontmoeting in Trier, waarbij hij ook Karel tot koning zal kronen. Voor deze gelegenheid zal de titel Koning van Lotharingen terug worden ingevoerd, gezien deze in 900 is afgeschaft. Keizer Frederik bedenkt zich echter en de nacht voor de kroning ontvlucht hij de stad, via een schip op de Moezel, zodat Karel zijn onverwachte vertrek niet zal opmerken.
•.
Buitenlandse politiek.
Karel is een verwoed krijgsheer, bijna constant is hij bezig met oorlogen in buurlanden of het (wreedaardig) neerslaan van opstandige vazallen. Zijn roekeloze gedrag, vooral naar het einde van zijn leven toe, wordt door sommigen dan ook gezien als een geestelijke afwijking. Karel ambieert een rijk dat zich uitstrekt van de Noordzee tot de Middellandse Zee, gebaseerd op het oude koninkrijk van Lotharius. Naast de gebieden die hij zelf in bezit heeft, waar tal van vazallen leenhulde aan hem verplicht zijn, en behoren zij dus ook tot het Bourgondische rijk (zie kaart):.
Picardië, Prinsbisdom Luik, Hertogdom Kleef, Graafschap Rethel, Graafschap Nevers, De Drie-bisdommen(Bisdom Metz, Bisdom Toul et Diocese van Verdun), Hertogdom Bar, Hertogdom Lotharingen(1475-1477), Graafschap Montbéliard, Bisdom Bâle, Landgraafschap van opper-Elzas, Sundgau, Freiburg-Brisgau, Graafschap Bouillon en het Bisdom Utrecht.
•.
Om de twee verschillende delen van het rijk te verbinden kijkt hij reikhalzend uit naar de Elzas en Lotharingen en komt hij op die manier in conflict met de Habsburgers en het Heilige Roomse Rijk. De Franse koning Lodewijk XI, die nog maar pas de Honderdjarige Oorlog tegen Engeland succesrijk heeft beëindigd, wil zijn werk nu vervolledigen door de op de Bourgondië verloren gebieden terug in te lijven, en ondersteunt elke vorm van verzet tegen de hertog. Zijn sluwe diplomatie werpt al snel zijn vruchten af; als Karel de Stoute op het slagveld van Nancy sterft en zijn rijk weerloos achterlaat, rest hem enkel nog de gebieden te annexeren (zie groene lijn op de kaart).
•.
Ligue du Bien Public.
Karel de Stoute is de voortrekker van de Ligue du Bien Public (liga voor het algemeen welzijn), een verzameling van hertogen en graven die zich verzet tegen de centralisatieplannen van Lodewijk XI. Nochtans span zijn achterneef, Jan van Bourgondië (of Nevers) samen met de Franse koning tegen de onafhankelijkheidsplannen van het hertogdom. Deze heeft samen met Filips de Goede gestreden in Noord-Frankrijk, tijdens de Honderdjarige Oorlog, maar kan het blijkbaar minder vinden met Karel de Stoute. Het komt op 15 juli 1465 tot een confrontantie in de buurt van Parijs, de Slag bij Montlhéry, waar beide partijen onbeslist uitkomen en de overwinning claimen. Karel de Stoute belegert Parijs en dwingt Lodewijk XI tot het teruggeven van de Bourgondische bezittingen in Boulogne, Guînes en Picardië en hij plaatste Vlaanderen uit de leen van Frankrijk. Dit wordt vastgelegd in de Vrede van Conflans, waarin Lodewijk XI ook de hand van zijn dochter Anne belooft, met als bruidschat Champagne en Ponthieu, hoewel hij zich nooit aan deze afspraken zal houden.
Lodewijk XI begint opnieuw met zijn politiek gespin en paaide rebellerende vazallen met titels en privileges, zodat Karel steeds meer tegenstand ondervindt tegen zijn plannen voor de 'bevrijding van het Franse volk'. Uiteindelijk dreigt Karel ermee om het bondgenootschap met Engeland weer aan te halen, onder andere door een huwelijk met Margaretha van York, en dit jaagt Lodewijk XI duidelijk genoeg schrik aan om aan de onderhandelingstafel te gaan zitten. Tijdens het opstellen van het Verdrag van Péronne breekt echter een opstand uit in Luik. Niet geheel onterecht verdenkt Karel de Franse koning ervan de stad te hebben opgezet tegen zijn bewind, en dwingt hij Lodewijk XI deel te nemen aan de strafexpeditie tegen Luik. Bij het vervallen van het bestand in 1471 probeert Lodewijk XI nogmaals de hand te leggen op de steden aan de Somme, door Karel te beschuldigen van verraad, en hem te dagen voor het parlement. Karel de Stoute valt Frankrijk binnen met een groot leger, maar komt niet verder dan een plundertocht in het noorden van het land.
Veroveringen in Elzas-Lotharingen.

Bourgondische bezittingen in 1477; De tijdelijke aanwinsten van Karel de Stoute zijn roze omlijnd (Bron: WP).
Zijn openlijk conflict met de Franse koning Lodewijk XI zal leiden tot de Bourgondische Oorlogen; In 1467 koopt Karel een leengebied van Sigismund van Habsburg op in de Elzas. Deze wil het gebied beter beschermen tegen de Zwitserse Confederatie of Eidgenossenschaft. In 1474 keert Sigismund echter van kamp, en wil hij de gebieden terugkopen, een aanbod dat Karel uiteraard afslaat. Sigismund wil het daarbij niet laten en sluit een verbond met de Zwitsers, en samen richten ze een plundertocht aan in Franche-Comté en Savoye, dat geallieerd is met de hertog van Bourgondië. Karel de Stoute heeft ondertussen het hertogdom Lotharingen aan zijn rijk toegevoegd en trekt erop uit om zijn vijanden af te straffen, maar incasseert twee smadelijke nederlagen tijdens de Slag bij Grandson en de Slag bij Morat, zodat hij steeds gedwongen wordt terug te trekken. De hoge belastingsdruk en de afschaffing privileges leiden tot gemor bij de bevolking van Lotharingen en de pogingen van de hertog van Lotharingen, René II om zijn steden één voor één terug te heroveren kijgen steun van binnenuit. In een poging om Nancy te heroveren op de rebellen wordt Karel definitief verslagen door een coalitie van Zwitsers, de hertog van Lotharingen en de stad Straatsburg (ondersteund door de Franse koning). Hierbij komt Karel De Stoute zelf om het leven.
•.
Dood.
Hij sneuvelt op 5 januari 1477 tijdens de Slag bij Nancy, een poging om Nancy op de Lotharingers te veroveren. Zijn stoffelijk overschot blijft op het slagveld liggen om pas dagen later geborgen te kunnen worden. Hoewel hierover nog altijd onduidelijkheid bestaat, zou zijn gezicht al zijn aangevreten door wolven en zijn zijn wapenrusting en kleren geroofd; identificatie van de hertog moet plaatsvinden aan de hand van de littekens op zijn lichaam die bij zijn lijfarts bekend zijn.
Zijn praalgraf bevindt zich in de Onze-Lieve-Vrouwekerk te Brugge, naast dat van zijn dochter en opvolgster Maria van Bourgondië. Zijn stoffelijke resten worden omstreeks 1533 door Filips II, een achterkleinzoon van Maria, vanuit Frankrijk naar Brugge overgebracht.

Praalgraf Karel de Stoute (1433-1477) in in de Onze-Lieve-Vrouwekerk in Brugge. Het praalgraf wordt in 1558 naar een ontwerp van Cornelis de Vriendt door de Antwerpse kopergieter Jacob Jonghelinck en de Brugse steenhouwers Aerts en de Smet vervaardigd.
Zijn dood in 1477 veroorzaakt een crisis in het hertogdom. Zijn dochter Maria van Bourgondië wordt onmiddellijk geconfronteerd met de ontevredenheid over het oorlogszuchtige en centralistische beleid van haar vader. Door toekenning van het Groot Privilege op 11 februari 1477 verkrijgt Maria financiële en militaire steun van de Staten-Generaal. Ook moet zij, om tegemoet te komen aan het particularisme, aan verscheidene gewesten en steden eigen keuren verlenen. Holland en Zeeland verkrijgen in maart 1477 hun eigen Groot Privilege, waarbij Nederlands de bestuurstaal wordt en zuiderlingen worden uitgesloten van belangrijke functies. Lodewijk van Gruuthuse wordt hierop opgevolgd door Wolfert VI van Borselen. Bovendien valt Frankrijk haar Franse gewesten aan. Op 19 augustus 1477 trouwt Maria met Maximiliaan I van Oostenrijk, waardoor er een einde komt aan haar korte persoonlijke regeerperiode en meteen de Franse dreiging het hoofd geboden kan worden: Maximiliaan verslaat op 7 augustus 1479 de troepen van Lodewijk XI in de Slag bij Guinegate. Door het huwelijk komen de Nederlanden uiteindelijk in handen van de Habsburgers.
•.
Familie.
Karel huwt drie keer; met Catharina van Valois, Isabella van Bourbon en Margaretha van York. Uit het huwelijk met Isabella van Bourbon wordt zijn opvolger Maria van Bourgondië geboren.

Vader: Filips III de Goede, zn. van Jan (Zonder Vrees) van Bourgondië en Margaretha van Beieren-Straubing (van Beieren), geb. op zondag 31 jul 1396, Hertog van Bourgondië als opvolger van Jan Zonder Vrees van 1419 tot 1467, opvolger van Jan zonder Vrees als Graaf van Vlaanderen, Artesië en Franche-comté van 1419 tot 1467, opvolger van Filips van Saint-Pol als Hertog van Brabant en Limburg tussen 1430 en 1467, opvolger van Filips van Saint-Pol als Hertog van Neder-Lotharingen en Lothier van 1430 tot 1467, opvolger van Jacoba van Beieren als Graaf van Holland en Zeeland van 1433 tot 1467, opvolger van Jacoba van Beieren als Graaf van Henegouwen van 1433 tot 1467, opvolger van Elisabeth van Görlitz als Hertog van Luxemburg van 1443 tot 1467, ovl. (70 jaar oud) op zaterdag 15 jun 1467, tr. (1) met Michelle van Valois. Uit dit huwelijk een dochter, tr. (2) met zijn aangetrouwd tante Bonne van Artesië. Uit dit huwelijk een zoon, relatie (4) met 30 Maîtresses . Uit deze relatie 18 kinderen, waaronder, tr. (beiden 32 jaar oud) (3) op zaterdag 25 jul 1429, kerk.huw. te Sluis [Ze] op donderdag 7 jan 1430.

Moeder: Isabella van Portugal2, dr. van Johan I (Jan) van Portugal en Philippa van Lancaster, geb. op dinsdag 21 feb 13972, als opvolger van Bonne van Artesië is zij Hertogin van Bourgondië van 1397 tot 1472, volgt Bonne van Artesië op als Gravin van Vlaanderen, Artesië en Franche-Comte van 1430 tot 1467, volgt Jacoba van Beieren op als Hertogin van Limburg, Lothier van 1430 tot 1467, volgt Jacoba van Beieren op als Hertogin van Neder-Lotharingen van 1430 tot 1467, is Gravin van Henegouwen, Zeeland en Holland van 1433 tot 1467, Volgt Elisabeth II van Bohemen op asl Hertogin-gemalin van Luxemburg van 1457 tot 1467, ovl. (74 jaar oud) op zondag 17 dec 1471.

tr. (1)
met

Catharina van Valois.

tr. (2)
met

Isabella van Bourbon.

tr. (3)
met

Margaretha van York.

Uit dit huwelijk een dochter:

	naam	geb.	plaats	ovl.	plaats	oud	relatie	kinderen
1	Maria						0	0

Bronnen:

1.	Last duke of Burgundy (Gutenberg Project), boek, Ruth Putnam, 1908
2.	Isabella van Portugal (In DVN), URL, Kees Kuiken, DVN, woensdag 27 aug 2008

Dossier:

tr.
met

Karel de Stoute1, zn. van Filips III de Goede en Isabella van Portugal, geb. op zondag 10 nov 14331, opvolger van Filips de Goede als Hertog van Bourgondië, Brabant en Limburg van 1467 tot 1477, opvolger van Arnold van Egmond als Hertog van Gelre van 1467 tot 1477, opvolger van Filips de Goede, als Graaf van Holland, Zeeland en Henegouwen van 1467 tot 1477, opvolger van Filips de Goede als Graaf van Vlaanderen, Artesië en Franche-comté van 1467 tot 1477, ovl. (43 jaar oud) te Nancy [Fra] op vrijdag 5 jan 1477, tr. (2) met Isabella van Bourbon. Uit dit huwelijk geen kinderen, tr. (3) met Margaretha van York. Uit dit huwelijk een dochter.

Aantekeningen bij Karel de Stoute.
Karel de Stoute (Dijon, 10 november 1433 – Nancy, 5 januari 1477) is hertog van Bourgondië, Brabant, Limburg en Luxemburg, graaf van Vlaanderen, Artesië, Bourgondië, Henegouwen, Holland, Zeeland en Namen, heer van Mechelen. In 1472 wordt hij bovendien hertog van Gelre en graaf van Zutphen. Hij is de zoon van Filips de Goede en Isabella van Portugal. Zijn bijnaam betekent "de stoutmoedige" en slaat dus niet op ondeugend gedrag.

Karel de Stoute omstreeks 1460 geschilderd door Rogier van der Weyden (Bron: WP).
Binnenlandse politiek.
Hij vestigt in Mechelen de rekenkamer (een middeleeuws ministerie van financiën) en zijn parlement (de Grote Raad van Mechelen) in 1473 dat in feite het opperste gerechtshof van de toenmalige Nederlanden is. Al sinds de tijd van zijn vader ligt het economische zwaartepunt van het Bourgondische rijk in de Lage Landen en worden bijna alle belangrijke staatszaken hier beslist. Karel bekroont deze verschuiving naar het noorden met de officiële verplaatsing van het Bourgondische hof van Dijon naar Brussel. Vanaf die tijd speelt het oude kernland nog maar een marginale rol in de politiek.
Op 28 oktober 1467 voert Karel oorlog in de Slag bij Brustem met Limburgers en Luikenaars. Hierbij sneuvelen 4000 soldaten, het merendeel Luikenaars. In 1468 belegert en verwoest hij Luik.
In 1465 heeft Adolf van Gelre zijn vader Arnold van Gelre in gevangenschap gezet, iets wat in geheel Europa verontwaardiging wekt. Karel gebruikt deze gebeurtenis in 1471 als aanleiding om Gelre binnen te vallen. Adolf wordt gevangen gezet en met Arnold komt Karel overeen dat hij na Arnolds dood Gelre zal erven.
De ontvangst van deze titels (Gelre en het Graafschap Zutphen) zullen hem door de Duitse Keizer Frederik III zelf worden overhandigd tijdens een ontmoeting in Trier, waarbij hij ook Karel tot koning zal kronen. Voor deze gelegenheid zal de titel Koning van Lotharingen terug worden ingevoerd, gezien deze in 900 is afgeschaft. Keizer Frederik bedenkt zich echter en de nacht voor de kroning ontvlucht hij de stad, via een schip op de Moezel, zodat Karel zijn onverwachte vertrek niet zal opmerken.
•.
Buitenlandse politiek.
Karel is een verwoed krijgsheer, bijna constant is hij bezig met oorlogen in buurlanden of het (wreedaardig) neerslaan van opstandige vazallen. Zijn roekeloze gedrag, vooral naar het einde van zijn leven toe, wordt door sommigen dan ook gezien als een geestelijke afwijking. Karel ambieert een rijk dat zich uitstrekt van de Noordzee tot de Middellandse Zee, gebaseerd op het oude koninkrijk van Lotharius. Naast de gebieden die hij zelf in bezit heeft, waar tal van vazallen leenhulde aan hem verplicht zijn, en behoren zij dus ook tot het Bourgondische rijk (zie kaart):.
Picardië, Prinsbisdom Luik, Hertogdom Kleef, Graafschap Rethel, Graafschap Nevers, De Drie-bisdommen(Bisdom Metz, Bisdom Toul et Diocese van Verdun), Hertogdom Bar, Hertogdom Lotharingen(1475-1477), Graafschap Montbéliard, Bisdom Bâle, Landgraafschap van opper-Elzas, Sundgau, Freiburg-Brisgau, Graafschap Bouillon en het Bisdom Utrecht.
•.
Om de twee verschillende delen van het rijk te verbinden kijkt hij reikhalzend uit naar de Elzas en Lotharingen en komt hij op die manier in conflict met de Habsburgers en het Heilige Roomse Rijk. De Franse koning Lodewijk XI, die nog maar pas de Honderdjarige Oorlog tegen Engeland succesrijk heeft beëindigd, wil zijn werk nu vervolledigen door de op de Bourgondië verloren gebieden terug in te lijven, en ondersteunt elke vorm van verzet tegen de hertog. Zijn sluwe diplomatie werpt al snel zijn vruchten af; als Karel de Stoute op het slagveld van Nancy sterft en zijn rijk weerloos achterlaat, rest hem enkel nog de gebieden te annexeren (zie groene lijn op de kaart).
•.
Ligue du Bien Public.
Karel de Stoute is de voortrekker van de Ligue du Bien Public (liga voor het algemeen welzijn), een verzameling van hertogen en graven die zich verzet tegen de centralisatieplannen van Lodewijk XI. Nochtans span zijn achterneef, Jan van Bourgondië (of Nevers) samen met de Franse koning tegen de onafhankelijkheidsplannen van het hertogdom. Deze heeft samen met Filips de Goede gestreden in Noord-Frankrijk, tijdens de Honderdjarige Oorlog, maar kan het blijkbaar minder vinden met Karel de Stoute. Het komt op 15 juli 1465 tot een confrontantie in de buurt van Parijs, de Slag bij Montlhéry, waar beide partijen onbeslist uitkomen en de overwinning claimen. Karel de Stoute belegert Parijs en dwingt Lodewijk XI tot het teruggeven van de Bourgondische bezittingen in Boulogne, Guînes en Picardië en hij plaatste Vlaanderen uit de leen van Frankrijk. Dit wordt vastgelegd in de Vrede van Conflans, waarin Lodewijk XI ook de hand van zijn dochter Anne belooft, met als bruidschat Champagne en Ponthieu, hoewel hij zich nooit aan deze afspraken zal houden.
Lodewijk XI begint opnieuw met zijn politiek gespin en paaide rebellerende vazallen met titels en privileges, zodat Karel steeds meer tegenstand ondervindt tegen zijn plannen voor de 'bevrijding van het Franse volk'. Uiteindelijk dreigt Karel ermee om het bondgenootschap met Engeland weer aan te halen, onder andere door een huwelijk met Margaretha van York, en dit jaagt Lodewijk XI duidelijk genoeg schrik aan om aan de onderhandelingstafel te gaan zitten. Tijdens het opstellen van het Verdrag van Péronne breekt echter een opstand uit in Luik. Niet geheel onterecht verdenkt Karel de Franse koning ervan de stad te hebben opgezet tegen zijn bewind, en dwingt hij Lodewijk XI deel te nemen aan de strafexpeditie tegen Luik. Bij het vervallen van het bestand in 1471 probeert Lodewijk XI nogmaals de hand te leggen op de steden aan de Somme, door Karel te beschuldigen van verraad, en hem te dagen voor het parlement. Karel de Stoute valt Frankrijk binnen met een groot leger, maar komt niet verder dan een plundertocht in het noorden van het land.
Veroveringen in Elzas-Lotharingen.

Bourgondische bezittingen in 1477; De tijdelijke aanwinsten van Karel de Stoute zijn roze omlijnd (Bron: WP).
Zijn openlijk conflict met de Franse koning Lodewijk XI zal leiden tot de Bourgondische Oorlogen; In 1467 koopt Karel een leengebied van Sigismund van Habsburg op in de Elzas. Deze wil het gebied beter beschermen tegen de Zwitserse Confederatie of Eidgenossenschaft. In 1474 keert Sigismund echter van kamp, en wil hij de gebieden terugkopen, een aanbod dat Karel uiteraard afslaat. Sigismund wil het daarbij niet laten en sluit een verbond met de Zwitsers, en samen richten ze een plundertocht aan in Franche-Comté en Savoye, dat geallieerd is met de hertog van Bourgondië. Karel de Stoute heeft ondertussen het hertogdom Lotharingen aan zijn rijk toegevoegd en trekt erop uit om zijn vijanden af te straffen, maar incasseert twee smadelijke nederlagen tijdens de Slag bij Grandson en de Slag bij Morat, zodat hij steeds gedwongen wordt terug te trekken. De hoge belastingsdruk en de afschaffing privileges leiden tot gemor bij de bevolking van Lotharingen en de pogingen van de hertog van Lotharingen, René II om zijn steden één voor één terug te heroveren kijgen steun van binnenuit. In een poging om Nancy te heroveren op de rebellen wordt Karel definitief verslagen door een coalitie van Zwitsers, de hertog van Lotharingen en de stad Straatsburg (ondersteund door de Franse koning). Hierbij komt Karel De Stoute zelf om het leven.
•.
Dood.
Hij sneuvelt op 5 januari 1477 tijdens de Slag bij Nancy, een poging om Nancy op de Lotharingers te veroveren. Zijn stoffelijk overschot blijft op het slagveld liggen om pas dagen later geborgen te kunnen worden. Hoewel hierover nog altijd onduidelijkheid bestaat, zou zijn gezicht al zijn aangevreten door wolven en zijn zijn wapenrusting en kleren geroofd; identificatie van de hertog moet plaatsvinden aan de hand van de littekens op zijn lichaam die bij zijn lijfarts bekend zijn.
Zijn praalgraf bevindt zich in de Onze-Lieve-Vrouwekerk te Brugge, naast dat van zijn dochter en opvolgster Maria van Bourgondië. Zijn stoffelijke resten worden omstreeks 1533 door Filips II, een achterkleinzoon van Maria, vanuit Frankrijk naar Brugge overgebracht.

Praalgraf Karel de Stoute (1433-1477) in in de Onze-Lieve-Vrouwekerk in Brugge. Het praalgraf wordt in 1558 naar een ontwerp van Cornelis de Vriendt door de Antwerpse kopergieter Jacob Jonghelinck en de Brugse steenhouwers Aerts en de Smet vervaardigd.
Zijn dood in 1477 veroorzaakt een crisis in het hertogdom. Zijn dochter Maria van Bourgondië wordt onmiddellijk geconfronteerd met de ontevredenheid over het oorlogszuchtige en centralistische beleid van haar vader. Door toekenning van het Groot Privilege op 11 februari 1477 verkrijgt Maria financiële en militaire steun van de Staten-Generaal. Ook moet zij, om tegemoet te komen aan het particularisme, aan verscheidene gewesten en steden eigen keuren verlenen. Holland en Zeeland verkrijgen in maart 1477 hun eigen Groot Privilege, waarbij Nederlands de bestuurstaal wordt en zuiderlingen worden uitgesloten van belangrijke functies. Lodewijk van Gruuthuse wordt hierop opgevolgd door Wolfert VI van Borselen. Bovendien valt Frankrijk haar Franse gewesten aan. Op 19 augustus 1477 trouwt Maria met Maximiliaan I van Oostenrijk, waardoor er een einde komt aan haar korte persoonlijke regeerperiode en meteen de Franse dreiging het hoofd geboden kan worden: Maximiliaan verslaat op 7 augustus 1479 de troepen van Lodewijk XI in de Slag bij Guinegate. Door het huwelijk komen de Nederlanden uiteindelijk in handen van de Habsburgers.
•.
Familie.
Karel huwt drie keer; met Catharina van Valois, Isabella van Bourbon en Margaretha van York. Uit het huwelijk met Isabella van Bourbon wordt zijn opvolger Maria van Bourgondië geboren.


Bronnen:

1.	Last duke of Burgundy (Gutenberg Project), boek, Ruth Putnam, 1908

tr.
met

Karel de Stoute1, zn. van Filips III de Goede en Isabella van Portugal, geb. op zondag 10 nov 14331, opvolger van Filips de Goede als Hertog van Bourgondië, Brabant en Limburg van 1467 tot 1477, opvolger van Arnold van Egmond als Hertog van Gelre van 1467 tot 1477, opvolger van Filips de Goede, als Graaf van Holland, Zeeland en Henegouwen van 1467 tot 1477, opvolger van Filips de Goede als Graaf van Vlaanderen, Artesië en Franche-comté van 1467 tot 1477, ovl. (43 jaar oud) te Nancy [Fra] op vrijdag 5 jan 1477, tr. (1) met Catharina van Valois. Uit dit huwelijk geen kinderen, tr. (3) met Margaretha van York. Uit dit huwelijk een dochter.

Aantekeningen bij Karel de Stoute.
Karel de Stoute (Dijon, 10 november 1433 – Nancy, 5 januari 1477) is hertog van Bourgondië, Brabant, Limburg en Luxemburg, graaf van Vlaanderen, Artesië, Bourgondië, Henegouwen, Holland, Zeeland en Namen, heer van Mechelen. In 1472 wordt hij bovendien hertog van Gelre en graaf van Zutphen. Hij is de zoon van Filips de Goede en Isabella van Portugal. Zijn bijnaam betekent "de stoutmoedige" en slaat dus niet op ondeugend gedrag.

Karel de Stoute omstreeks 1460 geschilderd door Rogier van der Weyden (Bron: WP).
Binnenlandse politiek.
Hij vestigt in Mechelen de rekenkamer (een middeleeuws ministerie van financiën) en zijn parlement (de Grote Raad van Mechelen) in 1473 dat in feite het opperste gerechtshof van de toenmalige Nederlanden is. Al sinds de tijd van zijn vader ligt het economische zwaartepunt van het Bourgondische rijk in de Lage Landen en worden bijna alle belangrijke staatszaken hier beslist. Karel bekroont deze verschuiving naar het noorden met de officiële verplaatsing van het Bourgondische hof van Dijon naar Brussel. Vanaf die tijd speelt het oude kernland nog maar een marginale rol in de politiek.
Op 28 oktober 1467 voert Karel oorlog in de Slag bij Brustem met Limburgers en Luikenaars. Hierbij sneuvelen 4000 soldaten, het merendeel Luikenaars. In 1468 belegert en verwoest hij Luik.
In 1465 heeft Adolf van Gelre zijn vader Arnold van Gelre in gevangenschap gezet, iets wat in geheel Europa verontwaardiging wekt. Karel gebruikt deze gebeurtenis in 1471 als aanleiding om Gelre binnen te vallen. Adolf wordt gevangen gezet en met Arnold komt Karel overeen dat hij na Arnolds dood Gelre zal erven.
De ontvangst van deze titels (Gelre en het Graafschap Zutphen) zullen hem door de Duitse Keizer Frederik III zelf worden overhandigd tijdens een ontmoeting in Trier, waarbij hij ook Karel tot koning zal kronen. Voor deze gelegenheid zal de titel Koning van Lotharingen terug worden ingevoerd, gezien deze in 900 is afgeschaft. Keizer Frederik bedenkt zich echter en de nacht voor de kroning ontvlucht hij de stad, via een schip op de Moezel, zodat Karel zijn onverwachte vertrek niet zal opmerken.
•.
Buitenlandse politiek.
Karel is een verwoed krijgsheer, bijna constant is hij bezig met oorlogen in buurlanden of het (wreedaardig) neerslaan van opstandige vazallen. Zijn roekeloze gedrag, vooral naar het einde van zijn leven toe, wordt door sommigen dan ook gezien als een geestelijke afwijking. Karel ambieert een rijk dat zich uitstrekt van de Noordzee tot de Middellandse Zee, gebaseerd op het oude koninkrijk van Lotharius. Naast de gebieden die hij zelf in bezit heeft, waar tal van vazallen leenhulde aan hem verplicht zijn, en behoren zij dus ook tot het Bourgondische rijk (zie kaart):.
Picardië, Prinsbisdom Luik, Hertogdom Kleef, Graafschap Rethel, Graafschap Nevers, De Drie-bisdommen(Bisdom Metz, Bisdom Toul et Diocese van Verdun), Hertogdom Bar, Hertogdom Lotharingen(1475-1477), Graafschap Montbéliard, Bisdom Bâle, Landgraafschap van opper-Elzas, Sundgau, Freiburg-Brisgau, Graafschap Bouillon en het Bisdom Utrecht.
•.
Om de twee verschillende delen van het rijk te verbinden kijkt hij reikhalzend uit naar de Elzas en Lotharingen en komt hij op die manier in conflict met de Habsburgers en het Heilige Roomse Rijk. De Franse koning Lodewijk XI, die nog maar pas de Honderdjarige Oorlog tegen Engeland succesrijk heeft beëindigd, wil zijn werk nu vervolledigen door de op de Bourgondië verloren gebieden terug in te lijven, en ondersteunt elke vorm van verzet tegen de hertog. Zijn sluwe diplomatie werpt al snel zijn vruchten af; als Karel de Stoute op het slagveld van Nancy sterft en zijn rijk weerloos achterlaat, rest hem enkel nog de gebieden te annexeren (zie groene lijn op de kaart).
•.
Ligue du Bien Public.
Karel de Stoute is de voortrekker van de Ligue du Bien Public (liga voor het algemeen welzijn), een verzameling van hertogen en graven die zich verzet tegen de centralisatieplannen van Lodewijk XI. Nochtans span zijn achterneef, Jan van Bourgondië (of Nevers) samen met de Franse koning tegen de onafhankelijkheidsplannen van het hertogdom. Deze heeft samen met Filips de Goede gestreden in Noord-Frankrijk, tijdens de Honderdjarige Oorlog, maar kan het blijkbaar minder vinden met Karel de Stoute. Het komt op 15 juli 1465 tot een confrontantie in de buurt van Parijs, de Slag bij Montlhéry, waar beide partijen onbeslist uitkomen en de overwinning claimen. Karel de Stoute belegert Parijs en dwingt Lodewijk XI tot het teruggeven van de Bourgondische bezittingen in Boulogne, Guînes en Picardië en hij plaatste Vlaanderen uit de leen van Frankrijk. Dit wordt vastgelegd in de Vrede van Conflans, waarin Lodewijk XI ook de hand van zijn dochter Anne belooft, met als bruidschat Champagne en Ponthieu, hoewel hij zich nooit aan deze afspraken zal houden.
Lodewijk XI begint opnieuw met zijn politiek gespin en paaide rebellerende vazallen met titels en privileges, zodat Karel steeds meer tegenstand ondervindt tegen zijn plannen voor de 'bevrijding van het Franse volk'. Uiteindelijk dreigt Karel ermee om het bondgenootschap met Engeland weer aan te halen, onder andere door een huwelijk met Margaretha van York, en dit jaagt Lodewijk XI duidelijk genoeg schrik aan om aan de onderhandelingstafel te gaan zitten. Tijdens het opstellen van het Verdrag van Péronne breekt echter een opstand uit in Luik. Niet geheel onterecht verdenkt Karel de Franse koning ervan de stad te hebben opgezet tegen zijn bewind, en dwingt hij Lodewijk XI deel te nemen aan de strafexpeditie tegen Luik. Bij het vervallen van het bestand in 1471 probeert Lodewijk XI nogmaals de hand te leggen op de steden aan de Somme, door Karel te beschuldigen van verraad, en hem te dagen voor het parlement. Karel de Stoute valt Frankrijk binnen met een groot leger, maar komt niet verder dan een plundertocht in het noorden van het land.
Veroveringen in Elzas-Lotharingen.

Bourgondische bezittingen in 1477; De tijdelijke aanwinsten van Karel de Stoute zijn roze omlijnd (Bron: WP).
Zijn openlijk conflict met de Franse koning Lodewijk XI zal leiden tot de Bourgondische Oorlogen; In 1467 koopt Karel een leengebied van Sigismund van Habsburg op in de Elzas. Deze wil het gebied beter beschermen tegen de Zwitserse Confederatie of Eidgenossenschaft. In 1474 keert Sigismund echter van kamp, en wil hij de gebieden terugkopen, een aanbod dat Karel uiteraard afslaat. Sigismund wil het daarbij niet laten en sluit een verbond met de Zwitsers, en samen richten ze een plundertocht aan in Franche-Comté en Savoye, dat geallieerd is met de hertog van Bourgondië. Karel de Stoute heeft ondertussen het hertogdom Lotharingen aan zijn rijk toegevoegd en trekt erop uit om zijn vijanden af te straffen, maar incasseert twee smadelijke nederlagen tijdens de Slag bij Grandson en de Slag bij Morat, zodat hij steeds gedwongen wordt terug te trekken. De hoge belastingsdruk en de afschaffing privileges leiden tot gemor bij de bevolking van Lotharingen en de pogingen van de hertog van Lotharingen, René II om zijn steden één voor één terug te heroveren kijgen steun van binnenuit. In een poging om Nancy te heroveren op de rebellen wordt Karel definitief verslagen door een coalitie van Zwitsers, de hertog van Lotharingen en de stad Straatsburg (ondersteund door de Franse koning). Hierbij komt Karel De Stoute zelf om het leven.
•.
Dood.
Hij sneuvelt op 5 januari 1477 tijdens de Slag bij Nancy, een poging om Nancy op de Lotharingers te veroveren. Zijn stoffelijk overschot blijft op het slagveld liggen om pas dagen later geborgen te kunnen worden. Hoewel hierover nog altijd onduidelijkheid bestaat, zou zijn gezicht al zijn aangevreten door wolven en zijn zijn wapenrusting en kleren geroofd; identificatie van de hertog moet plaatsvinden aan de hand van de littekens op zijn lichaam die bij zijn lijfarts bekend zijn.
Zijn praalgraf bevindt zich in de Onze-Lieve-Vrouwekerk te Brugge, naast dat van zijn dochter en opvolgster Maria van Bourgondië. Zijn stoffelijke resten worden omstreeks 1533 door Filips II, een achterkleinzoon van Maria, vanuit Frankrijk naar Brugge overgebracht.

Praalgraf Karel de Stoute (1433-1477) in in de Onze-Lieve-Vrouwekerk in Brugge. Het praalgraf wordt in 1558 naar een ontwerp van Cornelis de Vriendt door de Antwerpse kopergieter Jacob Jonghelinck en de Brugse steenhouwers Aerts en de Smet vervaardigd.
Zijn dood in 1477 veroorzaakt een crisis in het hertogdom. Zijn dochter Maria van Bourgondië wordt onmiddellijk geconfronteerd met de ontevredenheid over het oorlogszuchtige en centralistische beleid van haar vader. Door toekenning van het Groot Privilege op 11 februari 1477 verkrijgt Maria financiële en militaire steun van de Staten-Generaal. Ook moet zij, om tegemoet te komen aan het particularisme, aan verscheidene gewesten en steden eigen keuren verlenen. Holland en Zeeland verkrijgen in maart 1477 hun eigen Groot Privilege, waarbij Nederlands de bestuurstaal wordt en zuiderlingen worden uitgesloten van belangrijke functies. Lodewijk van Gruuthuse wordt hierop opgevolgd door Wolfert VI van Borselen. Bovendien valt Frankrijk haar Franse gewesten aan. Op 19 augustus 1477 trouwt Maria met Maximiliaan I van Oostenrijk, waardoor er een einde komt aan haar korte persoonlijke regeerperiode en meteen de Franse dreiging het hoofd geboden kan worden: Maximiliaan verslaat op 7 augustus 1479 de troepen van Lodewijk XI in de Slag bij Guinegate. Door het huwelijk komen de Nederlanden uiteindelijk in handen van de Habsburgers.
•.
Familie.
Karel huwt drie keer; met Catharina van Valois, Isabella van Bourbon en Margaretha van York. Uit het huwelijk met Isabella van Bourbon wordt zijn opvolger Maria van Bourgondië geboren.


Bronnen:

1.	Last duke of Burgundy (Gutenberg Project), boek, Ruth Putnam, 1908

tr.
met

Karel de Stoute1, zn. van Filips III de Goede en Isabella van Portugal, geb. op zondag 10 nov 14331, opvolger van Filips de Goede als Hertog van Bourgondië, Brabant en Limburg van 1467 tot 1477, opvolger van Arnold van Egmond als Hertog van Gelre van 1467 tot 1477, opvolger van Filips de Goede, als Graaf van Holland, Zeeland en Henegouwen van 1467 tot 1477, opvolger van Filips de Goede als Graaf van Vlaanderen, Artesië en Franche-comté van 1467 tot 1477, ovl. (43 jaar oud) te Nancy [Fra] op vrijdag 5 jan 1477, tr. (1) met Catharina van Valois. Uit dit huwelijk geen kinderen, tr. (2) met Isabella van Bourbon. Uit dit huwelijk geen kinderen.

Aantekeningen bij Karel de Stoute.
Karel de Stoute (Dijon, 10 november 1433 – Nancy, 5 januari 1477) is hertog van Bourgondië, Brabant, Limburg en Luxemburg, graaf van Vlaanderen, Artesië, Bourgondië, Henegouwen, Holland, Zeeland en Namen, heer van Mechelen. In 1472 wordt hij bovendien hertog van Gelre en graaf van Zutphen. Hij is de zoon van Filips de Goede en Isabella van Portugal. Zijn bijnaam betekent "de stoutmoedige" en slaat dus niet op ondeugend gedrag.

Karel de Stoute omstreeks 1460 geschilderd door Rogier van der Weyden (Bron: WP).
Binnenlandse politiek.
Hij vestigt in Mechelen de rekenkamer (een middeleeuws ministerie van financiën) en zijn parlement (de Grote Raad van Mechelen) in 1473 dat in feite het opperste gerechtshof van de toenmalige Nederlanden is. Al sinds de tijd van zijn vader ligt het economische zwaartepunt van het Bourgondische rijk in de Lage Landen en worden bijna alle belangrijke staatszaken hier beslist. Karel bekroont deze verschuiving naar het noorden met de officiële verplaatsing van het Bourgondische hof van Dijon naar Brussel. Vanaf die tijd speelt het oude kernland nog maar een marginale rol in de politiek.
Op 28 oktober 1467 voert Karel oorlog in de Slag bij Brustem met Limburgers en Luikenaars. Hierbij sneuvelen 4000 soldaten, het merendeel Luikenaars. In 1468 belegert en verwoest hij Luik.
In 1465 heeft Adolf van Gelre zijn vader Arnold van Gelre in gevangenschap gezet, iets wat in geheel Europa verontwaardiging wekt. Karel gebruikt deze gebeurtenis in 1471 als aanleiding om Gelre binnen te vallen. Adolf wordt gevangen gezet en met Arnold komt Karel overeen dat hij na Arnolds dood Gelre zal erven.
De ontvangst van deze titels (Gelre en het Graafschap Zutphen) zullen hem door de Duitse Keizer Frederik III zelf worden overhandigd tijdens een ontmoeting in Trier, waarbij hij ook Karel tot koning zal kronen. Voor deze gelegenheid zal de titel Koning van Lotharingen terug worden ingevoerd, gezien deze in 900 is afgeschaft. Keizer Frederik bedenkt zich echter en de nacht voor de kroning ontvlucht hij de stad, via een schip op de Moezel, zodat Karel zijn onverwachte vertrek niet zal opmerken.
•.
Buitenlandse politiek.
Karel is een verwoed krijgsheer, bijna constant is hij bezig met oorlogen in buurlanden of het (wreedaardig) neerslaan van opstandige vazallen. Zijn roekeloze gedrag, vooral naar het einde van zijn leven toe, wordt door sommigen dan ook gezien als een geestelijke afwijking. Karel ambieert een rijk dat zich uitstrekt van de Noordzee tot de Middellandse Zee, gebaseerd op het oude koninkrijk van Lotharius. Naast de gebieden die hij zelf in bezit heeft, waar tal van vazallen leenhulde aan hem verplicht zijn, en behoren zij dus ook tot het Bourgondische rijk (zie kaart):.
Picardië, Prinsbisdom Luik, Hertogdom Kleef, Graafschap Rethel, Graafschap Nevers, De Drie-bisdommen(Bisdom Metz, Bisdom Toul et Diocese van Verdun), Hertogdom Bar, Hertogdom Lotharingen(1475-1477), Graafschap Montbéliard, Bisdom Bâle, Landgraafschap van opper-Elzas, Sundgau, Freiburg-Brisgau, Graafschap Bouillon en het Bisdom Utrecht.
•.
Om de twee verschillende delen van het rijk te verbinden kijkt hij reikhalzend uit naar de Elzas en Lotharingen en komt hij op die manier in conflict met de Habsburgers en het Heilige Roomse Rijk. De Franse koning Lodewijk XI, die nog maar pas de Honderdjarige Oorlog tegen Engeland succesrijk heeft beëindigd, wil zijn werk nu vervolledigen door de op de Bourgondië verloren gebieden terug in te lijven, en ondersteunt elke vorm van verzet tegen de hertog. Zijn sluwe diplomatie werpt al snel zijn vruchten af; als Karel de Stoute op het slagveld van Nancy sterft en zijn rijk weerloos achterlaat, rest hem enkel nog de gebieden te annexeren (zie groene lijn op de kaart).
•.
Ligue du Bien Public.
Karel de Stoute is de voortrekker van de Ligue du Bien Public (liga voor het algemeen welzijn), een verzameling van hertogen en graven die zich verzet tegen de centralisatieplannen van Lodewijk XI. Nochtans span zijn achterneef, Jan van Bourgondië (of Nevers) samen met de Franse koning tegen de onafhankelijkheidsplannen van het hertogdom. Deze heeft samen met Filips de Goede gestreden in Noord-Frankrijk, tijdens de Honderdjarige Oorlog, maar kan het blijkbaar minder vinden met Karel de Stoute. Het komt op 15 juli 1465 tot een confrontantie in de buurt van Parijs, de Slag bij Montlhéry, waar beide partijen onbeslist uitkomen en de overwinning claimen. Karel de Stoute belegert Parijs en dwingt Lodewijk XI tot het teruggeven van de Bourgondische bezittingen in Boulogne, Guînes en Picardië en hij plaatste Vlaanderen uit de leen van Frankrijk. Dit wordt vastgelegd in de Vrede van Conflans, waarin Lodewijk XI ook de hand van zijn dochter Anne belooft, met als bruidschat Champagne en Ponthieu, hoewel hij zich nooit aan deze afspraken zal houden.
Lodewijk XI begint opnieuw met zijn politiek gespin en paaide rebellerende vazallen met titels en privileges, zodat Karel steeds meer tegenstand ondervindt tegen zijn plannen voor de 'bevrijding van het Franse volk'. Uiteindelijk dreigt Karel ermee om het bondgenootschap met Engeland weer aan te halen, onder andere door een huwelijk met Margaretha van York, en dit jaagt Lodewijk XI duidelijk genoeg schrik aan om aan de onderhandelingstafel te gaan zitten. Tijdens het opstellen van het Verdrag van Péronne breekt echter een opstand uit in Luik. Niet geheel onterecht verdenkt Karel de Franse koning ervan de stad te hebben opgezet tegen zijn bewind, en dwingt hij Lodewijk XI deel te nemen aan de strafexpeditie tegen Luik. Bij het vervallen van het bestand in 1471 probeert Lodewijk XI nogmaals de hand te leggen op de steden aan de Somme, door Karel te beschuldigen van verraad, en hem te dagen voor het parlement. Karel de Stoute valt Frankrijk binnen met een groot leger, maar komt niet verder dan een plundertocht in het noorden van het land.
Veroveringen in Elzas-Lotharingen.

Bourgondische bezittingen in 1477; De tijdelijke aanwinsten van Karel de Stoute zijn roze omlijnd (Bron: WP).
Zijn openlijk conflict met de Franse koning Lodewijk XI zal leiden tot de Bourgondische Oorlogen; In 1467 koopt Karel een leengebied van Sigismund van Habsburg op in de Elzas. Deze wil het gebied beter beschermen tegen de Zwitserse Confederatie of Eidgenossenschaft. In 1474 keert Sigismund echter van kamp, en wil hij de gebieden terugkopen, een aanbod dat Karel uiteraard afslaat. Sigismund wil het daarbij niet laten en sluit een verbond met de Zwitsers, en samen richten ze een plundertocht aan in Franche-Comté en Savoye, dat geallieerd is met de hertog van Bourgondië. Karel de Stoute heeft ondertussen het hertogdom Lotharingen aan zijn rijk toegevoegd en trekt erop uit om zijn vijanden af te straffen, maar incasseert twee smadelijke nederlagen tijdens de Slag bij Grandson en de Slag bij Morat, zodat hij steeds gedwongen wordt terug te trekken. De hoge belastingsdruk en de afschaffing privileges leiden tot gemor bij de bevolking van Lotharingen en de pogingen van de hertog van Lotharingen, René II om zijn steden één voor één terug te heroveren kijgen steun van binnenuit. In een poging om Nancy te heroveren op de rebellen wordt Karel definitief verslagen door een coalitie van Zwitsers, de hertog van Lotharingen en de stad Straatsburg (ondersteund door de Franse koning). Hierbij komt Karel De Stoute zelf om het leven.
•.
Dood.
Hij sneuvelt op 5 januari 1477 tijdens de Slag bij Nancy, een poging om Nancy op de Lotharingers te veroveren. Zijn stoffelijk overschot blijft op het slagveld liggen om pas dagen later geborgen te kunnen worden. Hoewel hierover nog altijd onduidelijkheid bestaat, zou zijn gezicht al zijn aangevreten door wolven en zijn zijn wapenrusting en kleren geroofd; identificatie van de hertog moet plaatsvinden aan de hand van de littekens op zijn lichaam die bij zijn lijfarts bekend zijn.
Zijn praalgraf bevindt zich in de Onze-Lieve-Vrouwekerk te Brugge, naast dat van zijn dochter en opvolgster Maria van Bourgondië. Zijn stoffelijke resten worden omstreeks 1533 door Filips II, een achterkleinzoon van Maria, vanuit Frankrijk naar Brugge overgebracht.

Praalgraf Karel de Stoute (1433-1477) in in de Onze-Lieve-Vrouwekerk in Brugge. Het praalgraf wordt in 1558 naar een ontwerp van Cornelis de Vriendt door de Antwerpse kopergieter Jacob Jonghelinck en de Brugse steenhouwers Aerts en de Smet vervaardigd.
Zijn dood in 1477 veroorzaakt een crisis in het hertogdom. Zijn dochter Maria van Bourgondië wordt onmiddellijk geconfronteerd met de ontevredenheid over het oorlogszuchtige en centralistische beleid van haar vader. Door toekenning van het Groot Privilege op 11 februari 1477 verkrijgt Maria financiële en militaire steun van de Staten-Generaal. Ook moet zij, om tegemoet te komen aan het particularisme, aan verscheidene gewesten en steden eigen keuren verlenen. Holland en Zeeland verkrijgen in maart 1477 hun eigen Groot Privilege, waarbij Nederlands de bestuurstaal wordt en zuiderlingen worden uitgesloten van belangrijke functies. Lodewijk van Gruuthuse wordt hierop opgevolgd door Wolfert VI van Borselen. Bovendien valt Frankrijk haar Franse gewesten aan. Op 19 augustus 1477 trouwt Maria met Maximiliaan I van Oostenrijk, waardoor er een einde komt aan haar korte persoonlijke regeerperiode en meteen de Franse dreiging het hoofd geboden kan worden: Maximiliaan verslaat op 7 augustus 1479 de troepen van Lodewijk XI in de Slag bij Guinegate. Door het huwelijk komen de Nederlanden uiteindelijk in handen van de Habsburgers.
•.
Familie.
Karel huwt drie keer; met Catharina van Valois, Isabella van Bourbon en Margaretha van York. Uit het huwelijk met Isabella van Bourbon wordt zijn opvolger Maria van Bourgondië geboren.

Uit dit huwelijk een dochter:

	naam	geb.	plaats	ovl.	plaats	oud	relatie	kinderen
1	Maria						0	0

Bronnen:

1.	Last duke of Burgundy (Gutenberg Project), boek, Ruth Putnam, 1908

Vader: Karel de Stoute1, zn. van Filips III de Goede en Isabella van Portugal, geb. op zondag 10 nov 14331, opvolger van Filips de Goede als Hertog van Bourgondië, Brabant en Limburg van 1467 tot 1477, opvolger van Arnold van Egmond als Hertog van Gelre van 1467 tot 1477, opvolger van Filips de Goede, als Graaf van Holland, Zeeland en Henegouwen van 1467 tot 1477, opvolger van Filips de Goede als Graaf van Vlaanderen, Artesië en Franche-comté van 1467 tot 1477, ovl. (43 jaar oud) te Nancy [Fra] op vrijdag 5 jan 1477, tr. (1) met Catharina van Valois. Uit dit huwelijk geen kinderen, tr. (2) met Isabella van Bourbon. Uit dit huwelijk geen kinderen, tr. (3).

• Moeder:
  Margaretha van York.

Bronnen:

1.	Last duke of Burgundy (Gutenberg Project), boek, Ruth Putnam, 1908

Johan I van Portugal
Johan I (Jan) van Portugal, geb. op maandag 11 apr 1357, ovl. (76 jaar oud) op woensdag 14 aug 1433.

Aantekeningen bij Johan I (Jan) van Portugal.
Johan I (Portugees: Dom João I) (Lissabon, 11 april 1357 - aldaar, 14 augustus 1433) is van 6 april 1385 tot zijn dood koning van Portugal. Met hem komt het Huis Aviz aan de macht in Portugal. Hij is de bastaardzoon van Peter I van Portugal.

Johan I van Portugal (1357-1433) Bron: Wp.
Leven.
In 1383 is koning Ferdinand I van Portugal gestorven zonder mannelijke erfgenamen. Zijn dochter Beatrix van Portugal is gehuwd met Johan I van Castilië, die daarom aanspraak maakt op Portugal. Hij trekt Portugal binnen, maar wordt in 1384 in de Slag bij Atoleiros tegengehouden. De Cortes roept in 1385 Johan I uit tot koning van Portugal. Johan van Castilië komt terug met een groter leger maar wordt verslagen in de Slag bij Aljubarrota.

Paneel van geglazuurde tegels, gemaakt door Jorge Colaço in 1922, dat een onderdeel van de Slag bij Aljubarrota uit 1385 tussen de legers van Johan I van Portugal en Johan I van Castilië voorstelt. (Bron: Public Art Lissabon; WP).
Huwelijk en kinderen.
In 1387 trouwt Johan I met Philippa van Lancaster, de dochter van Jan van Gent en Blanche van Lancaster. De twee worden ouders van verschillende bekende Portugese prinsen. De bekendste onder hen is ongetwijfeld Hendrik de Zeevaarder. Op 7 januari 1430 trouwt zijn dochter Isabella van Portugal met Filips de Goede. Later wordt Isabella de moeder van Karel de Stoute.

• Vader:
  Peter I van Portugal, relatie.

• Moeder:
  Nn .

tr. (1)
met

Philippa van Lancaster.

Uit dit huwelijk 10 kinderen, waaronder:

	naam	geb.	plaats	ovl.	plaats	oud	relatie	kinderen
1	Isabella	*1397		†1471		74	1	1
2	Eduard I	*1391		†1438		47	0	0
3	Hendrik	*1391		†1460		69	0	0
4	Blanche	*1388		†1389		1	0	0
5	Afonso	*1390		†1400		10	0	0
6	Peter	*1392		†1449		57	0	0
7	Blanche	*1398		†1398		0	0	0
8	Johan (Jan)						1	1
9	Ferdinand De Heilige	*1402		†1443		41	0	0

relatie (2)
met

Inês Peres Esteves, geb. in 1350, minares van Johan I van Portugal.

Uit deze relatie 2 kinderen:

	naam	geb.	plaats	ovl.	plaats	oud	relatie	kinderen
1	Alfons	*1377		†1461		84	1	1
2	Beatrix	*1386		†1439		53	1	0

Dossier:
')}