De gereformeerden in Zijldijk behoren altijd al tot de Christelijke (Afgescheidene) Gereformeerde Gemeente in het naburige 't Zandt, vanaf 1892 'Gereformeerde Kerk' genoemd; daarover straks meer. Kennelijk vinden de Zijldijkster gereformeerden de afstand tussen Zijldijk en 't Zandt op een gegeven moment te groot en wil men ook graag als Zijldijkster gereformeerden onderling zo nu en dan voor bijvoorbeeld verenigingswerk bij elkaar komen. Vandaar dat aan de kerkenraad van 't Zandt gevraagd wordt toestemming te geven voor de bouw van een eigen kerkje.

De Zijldijksters maken ernst met hun eigen financiële bijdrage voor de realisering van hun wens: ze tasten diep in de buidel en tonen grote offervaardigheid. Met medewerking van de kerkenraad kan men de bouw ter hand nemen. De plannen ziijn gemaakt door de architecten Wieringa en Van Eerden. Wel hebben de mannenbroeders in 't Zandt als voorwaarde gesteld dat door het gebruik van het kerkje de eenheid van de gemeente niet verbroken mag worden. Want de Zijldijksters zijn en blijven gewoon lid van de Gereformeerde Kerk van 't Zandt!

Op 24 augustus 1886 kan de kerk in gebruik genomen worden. Het is 'een klein, eenvoudig doch net zaalkerkje'. Boven de hoofdingang wordt een gedenksteen aangebracht met de tekst uit Genesis 28 vers 17: 'Dit is niets dan een Huis Gods'.

Groot feest dus in Zijldijk. Ds. L. Meijering (1827-1889) van 't Zandt zal de 'inwijdingsdienst' uiteraard leiden. In de tot de nok toe gevulde kerk luisteren de dorstigen naar het Woord met grote belangstelling naar de preek van ds. Meijering. Maar de toehoorders missen iets! Als de predikant noemt waarvoor het kerkje gebruikt zal gaan worden, maakt hij alleen melding van de catechisaties, de zondagsschool en de vergaderingen van de Jongelings- en de andere verenigingen. Hij 'vergeet' er bij te zeggen dat er op zondagavond ook kerkdiensten gehouden zullen worden! Want dat is uitdrukkelijk afgesproken met de kerkenraad.

Enige onenigheid…
Maar dominee Meijering heeft met die beslissing kennelijk geen vrede. Want tijdens de kerkenraadsvergadering van 6 september 1886 verklaart hij zich nader: Het zit hem dwars dat "de broeders te Zijldijk zonder de eigen Leeraar of de kerkenraad er over te hebben gesproken en geraadpleegd, om niet te zeggen gevraagd, elke zondagavond een naburig Leeraars laten komen om daar te preeken". Ds. Meijering vindt dat 'onkerkelijk handelen'. Niet iedereen in de kleine kerkenraad van 't Zandt is het met de ontboezemingen van de predikant eens. Twee broeders zijn er niet zo zeker van dat de predikant gelijk heeft. Er wordt uitvoerig over gesproken, maar men komt er niet uit.

Als een van de gemeenteleden de kerkenraad in 't Zandt vraagt of zijn kind, en ook die van andere Zijldijkster gereformeerden,  in het kerkje in Zijldijk gedoopt mogen worden, is de kerkenraad als één man tegen. Dat zal de eenheid van de gemeente breken, daarvan zijn ze overtuigd. "De kinderen der gemeente behoren ook in het midden der gemeente opgedragen en door de doop in haar ingelijfd te worden".

De predikanten: wisselingen van de wacht (van 1890 tot 1948)
Mogelijk is ds. Meijering in die tijd al ziek; hoe dan ook, na een langdurige ernstige ziekte overlijdt hij op 1 september 1889. Zijn opvolger is ds. L.R. Hummelen (1848-1931) van Burum. die op 15 juni 1890 intrede doet in 't Zandt, en maar liefst ruim vierentwintig jaar aan de kerk van 't Zandt verbonden iis geweest: in 1914 gaat hij met emeritaat. Hij wordt in 1916 opgevolgd door ds. J.E. Reijenga (1870-1934) van Siddeburen, die op 2 juli dat jaar intrede doet en ruim vier jaar in Garrelsweer werkzaam is geweest. Nadat deze op 24 oktober 1920 afscheid genomen heeft wegens vertrek naar de kerk van Ureterp, doet ds. H.A. Kievits (1880-1960) van Midwolda op 10 september 1922 intrede, wat inhoudt dat de kerk van 't Zandt bijna twee jaar vacant is geweest. Maar ds. Kievits maakt alles weer goed door ruim drieëntwintig jaar – tot 1948 – aan de kerk van Garrelsweer verbonden te blijven. Hij is het dus die de instituering te Zijldijk en wat daaraan vooraf  is gegaan heeft meegemaakt en begeleid.

De Gereformeerde Kerk te 't Zandt (1892)
Op 17 juni 1892 vindt in de Amsterdamse Keizersgrachtkerk de officiële constituering plaats van De Gereformeerde Kerken in Nederland. Na enkele jaren van overleg, dat niet van een leien dakje gaat, komt men in 1892 tóch tot het officiële besluit om de Christelijke Gereformeerde Kerk en de Nederduitsche Gereformeerde Kerken (respectievelijk afkomstig uit Afscheiding en Doleantie) te verenigen tot De Gereformeerde Kerken in Nederland. Daarbij sluit ook de kerkenraad van 't Zandt zich aan. Sindsdien heet deze kerk dan ook De Gereformeerde Kerk te 't Zandt , mét een steeds groter wordend groepje gereformeerden in Zijldijk.

Een nieuw armenhuis in Zijldijk (1906)
De Christelijke Gereformeerde Gemeente van 't Zandt heeft vele jaren eerder niet alleen in 't Zandt, maar ook in Zijldijk een armenhuis laten bouwen, waar behoeftige, door de diakenen ondersteunde gereformeerde gemeenteleden mogen wonen tegen een bescheiden huurprijsje. Dit armenhuis is intussen verouderd en niet meer goed bewoonbaar. Vandaar dat het in 1909 wordt afgebroken en er een nieuw diaconiehuis (ook 'gasthuis' genoemd) neergezet wordt, bestaande uit drie woninkjes. Behoeftige gereformeerden kunnen er onderdak vinden, maar als die er niet ziijn mogen ook anderen daarvan gebruik maken.

Ondertussen worden in Zijldijk meestal avonddiensten gehouden met als voorganger de predikant van 't Zandt, een classispredikant of soms een ouderling die een preek leest. Ondanks het feit dat in 1914 de 'Grote Oorlog' iis begonnen, kon in 1915 in de kerk van 't Zandt voor fl. 7.775 centrale verwarming worden aangelegd, terwijl dat jaar bovendien een consistorie wordt gebouwd, wat fl. 1.660 kost. In 1919 wordt bovendien besloten de consistorie aan te sluiten op het elektriciteitsnet; de kerk moet zich vooralsnog behelpen met de aloude olielampen. Maar in 1922 wordt ook de kerk voorzien van elektrische verlichting.

De School met den Bijbel gesticht (1913)
Het blijft niet bij de bouw van het kerkje aan de Fivelweg. Ongeveer drie jaar eerder dan in 't Zandt wordt in Zijldijk een School met den Bijbel geopend, compleet met onderwijzerswoning. Aanvankelijk is er één Schoolvereniging voor christelijk onderwijs in Zijldijk en 't Zandt. Maar in 1916 wordt ook in 't Zandt een christelijke schoolvereniging opgericht en een eigen school in gebruik genomen. De school in Zijldijk bestaat zeventig jaar, want in 1983 maakt het geringe antal leerlingen opheffing noodzakelijk.

Zijldijk op weg naar zelfstandigheid (vanaf 1935)
Dat we in het bovenstaande sinds de bouw en ingebruikneming van het Zijldijkse kerkje er nauwelijks iets over horen is niet vreemd: het kerkelijk leven speelt zich immers af in de kerk in 't Zandt, al reist de predikant elke week soms meerdere malen naar Zijldijk om daar catechisatie te geven, en al preekt de predikant van 't Zandt ook geregeld tijdens de avonddiensten in het kerkje van Zijldijk. Alleen het verenigingsleven, waarbij we dan vooral denken aan het jeugdwerk en aan de evangelisatiesamenkomsten en de zondagsschool, speelt zich in het kerkje in Zijldijk af.

Maar langzamerhand wordt het verlangen zichtbaar om ook in Zijldijk een zelfstandige Gereformeerde Kerk te vormen, los van 't Zandt. Het aantal gereformeerden beweegt zich in 1935 richting de honderd, en ook financieel gezien zal men zich als zelfstandige kerk kunnen bedruipen, is de stellige overtuiging van de Zijldijksters. Vandaar dat het onderwerp van kerkinstituering in 1935 op de kerkenraadstafel terecht komt. Een commissie vertegenwoordigend alle gereformeerden te Zijldijk, vraagt de kerkenraad namelijk medewerking om in dat dorp een Gereformeerde Kerk 'tot openbaring te brengen'.

De kerkenraad kan zich echter dan nog niet met de plannen verenigen. Omdat de in Zijldijk woonachtige kerkenraadsleden zich van stemming onthouden, is het een unanieme kerkenraadsbeslissing om een en ander op de lange baan te schuiven. Want de zelfstandig wording van Zijldijk zal de kerk van 't Zandt in de financiële problemen kunnen brengen doordat men dan van zo'n honderd Zijldijkster leden afscheid zal moeten nemen en ook van hun kerkelijke bijdragen en collecten.

Diaconiewoningen verkocht
In 1940 neemt de kerkenraad van 't Zandt het besluit de inmiddels verouderde diaconiehuisjes aan de Molenweg in 't Zandt en die te Zijldijk te verkopen. Het onderhoud en de exploitatie van de woninkjes kosten te veel. De opbrengst van de verkoop wordt gebruikt voor de aflossing van de kerkelijke schuld, terwijl het restant ten goede komt aan de diaconie van de kerk te 't Zandt.

Hernieuwde pogingen
Een commissie uit Zijldijk,  bestaande uit de broeders J. Meijer, A. Visscher en A. Koens, houdt echter vol, en blijft bij de kerkenraad op medewerking aandringen. Daarom besluiten de mannenbroeders in 't Zandt de kwestie aan de classis voor te leggen. Deze benoemdt uiteraard ook een commissie, die voor- en tegenstanders van kerkinstituering hoort.

Uiteindelijk komt de classis tot de conclusie dat erkend en gewaardeerd moet worden dat men in Zijldijk zo verlangt naar zelfstandig kerkelijk leven, maar dat uit het zelfstandig worden van Zijldijk financiële gevolgen voortvloeien waarvoor de classis verantwoordelijk zal zijn, omdat de (een of twee) hulpbehoevende kerken die daardoor ontstaan immers door financiële ondersteuning van de classis geholpen zullen moeten worden. Het gevaar is groot dat door het verlies van zoveel leden de kerk van 't Zandt financieel in de problemen zal komen en dat bovendien ook de kleine kerk van Zijldijk het hoofd niet boven water zal kunnen houden. En de classis kan in de crisisjaren '30 geen extra kosten op zich nemen.

Verder meent de commissie dat de afstand tussen beide dorpen geen probleem is of hoeft te zijn en dat de leden in Zijldijk ook voldoende pastorale begeleiding krijgen, terwijl het evangelisatiewerk van de kerkenraad misschien zelfs nog zal toenemen. Vandaar dat de commissie de classis voorstelt afwijzend te beschikken. Hetgeen geschiedt.

Een vergoeding voor de kerk van 't Zandt?

De Zijldijkster commissie houdt echter vol. Nog geen maand na de klassikale uitspraak stelt zij de kerkenraad van 't Zandt voor jaarlijks een vergoeding van fl. 500 aan de kerk van 't Zandt te betalen, waarvoor de predikant dan in Zijldijk catechisatie zal moeten geven, zal moeten voorgaan in begrafenisdiensten en eens per maand een kerkdienst in Zijldijk zal moeten leiden. De kerkenraad voelt er echter niets voor.

Dat is voor de Zijldijkster broeders aanleiding hulp te zoeken bij  de Particuliere Synode, die op 10 juni 1936 in Groningen bijeenkomt. De uitspraak komt een jaar later, in juni 1937. De particuliere synode te Groningen stemt in met de conclusies van de classis Appingedam. En dan is het een paar jaar stil.

Een hulppredikant? (1943)
In april 1943 neemt de Zijldijkster commissie opnieuw contact op met de kerkenraad in 't Zandt. Kan in Zijldijk misschien ook een hulppredikant benoemd worden? Op die manier zal men in Zijldijk langzaam maar zeker kunnen toegroeien naar zelfstandigheid. De kerkenraad gaat er weliswaar niet bij voorbaat mee akkoord, maar wil afwachten of men in Zijldijk zelf ook bereid is daarvoor geld bijeen te brengen. En  dat zijn ze zeker, want al gauw wordt duidelijk dat men fl. 800 op tafel kan leggen. Dat is de reden dat de kerkenraad inderdaad besluit gedurende de winter van 1943/1944 een hulppredikant aan te stellen.

Het duurt niet lang of men heeft een hulppredikant gevonden in de persoon van ds. A. Douma (1909-1944) uit Cubaard, die in tijdelijke dienst benoemd wordt. Dat de Zijldijksters daardoor nog meer verlangen naar volledige zelfstandigheid, spreekt voor zich. In Zijldijk en in het naburige Kolhol besluit men te laten zien dat men samen voldoende geld kan opbrengen om niet alleen een predikant te bekostigen maar ook te kunnen overgaan tot de bouw van een pastorie, als dat nodig zal zijn. Opmerkelijk is trouwens ook de grote financiële bijdrage die de gereformeerden in 't Zandt en de daaronder ressorterende dorpen Leermens en Zeerijp leveren. De kerkenraad stemt dan in met het verzoek om tot kerkinstituering in Zijldijk over te gaan. Ook de classis Appingedam gaat akkoord.

Afb. links: Ds. H.A. Kievits (1880-1960) heeft de zelfstandig wording van de kerk van Zijldijk begeleid.

De instituering van de kerk te Zijldijk (1944)
Op 25 juni 1944 vinden de verkiezingen voor ambtsdragers plaats. Gekozen worden als ouderlingen J. Brondijk, H. Dijksterhuis en D. Venekamp, terwijl als diakenen door de gemeenteleden worden aangewezen J. Danhof, S. Spijk en T.S. Wiersema.

Op 16 juli worden zij in hun ambt bevestigd tijdens een dienst in het kerkje te Zijldijk, die onder leiding staat van ds. H.A. Kievits (foto links)van 't Zandt.

Afb. links: Ds. G. Haaksma (1914-2008) op latere leeftijd. Hij is de laatste predikant van Zijldijk.

De eerste predikant: ds. G. Haaksma (van 1945 tot 1948)
Natuurlijk gaat de nieuwe kerkenraad van Zijldijk spoorslags op zoek naar een eigen predikant. Deze vindt men in de persoon van kandidaat G. Haaksma (1914-2008) (foto links), die op 27 mei 1945 intrede doet. Zo kan de ongeveer 170 leden tellende Gereformeerde Kerk te Zijldijk een eigen kerkelijk leven beginnen.

De laatste dienst in de kerk wordt overigens op 25 november 2009 gehouden. De Zijldijkster gereformeerden sluiten zich meestal aan bij de Protestantse Gemeente te Roodeschool.

Een nieuwe toekomst voor de kerk
Het gereformeerde kerkje wordt in 2009 buiten gebruik gesteld en wordt dan verkocht aan de naast de kerk wonende familie Schaap, die het aan een zorgaanbieder heeft verhuurd. Het wordt een plek waar jonge mensen met een zorgvraag met hun ouders graag komen. De huurovereenkomst eindigt echter in 2020. Dan besluit de familie Schaap het kerkje te verbouwen als vakantieverblijf voor maximaal twee personen.

Het eetgedeelte van het vakantieverblijf ziet er prachtig uit. Bron: vakantiekerkje.nl.

Steeds meer kerken in Nederland worden omgebouwd tot woning, horecagelegenheid of vakantiehuis. Zo ook dit magische witte kerkje in Zijldijk, hoog in Groningen. Aan de buitenkant zie je nog goed dat dit gebouwtje ooit een kerkje is geweest. De binnenkant is volledig gerenoveerd en smaakvol ingericht. Er is plek voor twee personen. Zij kunnen hier volop genieten van een gezellige zithoekje gemaakt van steigerhout, een heerlijk tweepersoonsbed (boxspring), een ruime keuken met vaatwasser, oven en koffie- en theemogelijkheden en het weidse uitzicht vanaf de lange keukentafel. Het bed staat op een verhoging in de kapel zelf, waardoor je hier volledig kunt ervaren hoe het is om in een kerk te overnachten. Extra leuk: in de kerk vind je een grote televisie, spelletjes, boeken en tijdschriften. Naast de accommodatie ligt een grote tuin met fraai uitzicht over de groene omgeving. Even onthaasten in de provincie? Dan zit je hier zeker op de juiste plek.

Het slaapgedeelte van het vakantieverblijf. Bron: vakantiekerkje.nl.

Omgeving
Hoewel je hier voor rust en ontspanning komt, is er alsnog veel te doen. Vanaf het kerkje ben je bijvoorbeeld zo in Groningen. Het centrum is op 20 kilometer afstand te vinden. Ga je liever de natuur in? Er zijn verschillende wandel- en fietsroutes in de omgeving van Zijldijk te vinden. Een bezoekje aan het historische stadje Appingedam is ook aan te raden. Tot slot ben je vanaf de kerk binnen 8 minuten in de Eemshaven. Vanaf daar kun je met de veerdienst naar het Duitse eiland Borkum.

Het verblijfgedeelte van het vakantieverblijf ziet er prachtig uit. Bron: vakantiekerkje.nl.