![]() |
Afb. boven: Prentbriefkaart van de Achterstraat in Nieuweschans, ca. 1900, prentbriefkaart (Tg. 818, inv.nr 13951) |
De geschiedenis van Nieuweschans |
Nieuweschans (Gronings: Schanze; Duits: Neuschanz) is tegenwoordige een grensplaats en kuuroord in de gemeente Oldambt (provincie Groningen). In het verleden is Nieuweschans een aparte gemeente geweest. Op 1 januari 2004 had Nieuweschans 1.510 inwoners. Het station Nieuweschans ligt feitelijk in Oudezijl, een buurtschap dat aan de andere kant de Westerwoldse Aa ligt. Oudezijl wordt dikwijls bij Nieuweschans gerekend. Tot 1 jan. 2010 behoort Nieuweschans samen met Beerta en Finsterwolde tot de gemeente Reiderland, daarna komen ook Winschoten en Scheemda er nog bij en wordt de gemeente Oldambt gevormd. |
Geschiedenis
|
Monumenten en musea
De Hoofdwacht
|
![]()
|
Stichting van de vesting Nieuwe-Schans
De periode tot 1795 Ernst Casimir, graaf van Nassau, stichte in 1628 de vesting Nieuwe-Schans, ook wel de Langakker-schans genoemd. De vesting wordt gebouwd omdat door de indijking van de Lange Akkeren en de inpoldering van het “Bunder Neuland” in 1605, de Rijksgrens te veel open ligt. Op een oude kaart staat de vesting afgebeeld in de vorm van een vijfpuntige ster, geheel omgeven door een gracht met twee toegangspoorten. |
Eerste gemeente Nieuweschans geboren
|
Periode 1811-1900 Bij keizerlijk decreet van 21 oktober 1811 wordt de territoriale begrenzing der gemeenten wederom gewijzigd. Het territorium van Nieuweschans wordt drastisch verkleind, waardoor slechts overblijft het gebied van Nieuweschans plus Bellingwolde-Noord met een bevolking van 711 inwoners en een oppervlakte van 774 bunder. Maire wordt Elzard H. Engelkens en adjunct Jan J. Mulder. Na 1813 worden de maires in de steden omgedoopt tot burgemeester en op het platteland tot schout.
Nieuweschans “een lichtend voorbeeld van nationale betekenis” Periode 1900-1989
|
Afb. boven: Strokartonfabriek De Dollard in Nieuweschans. |
Tweede Wereldoorlog In 1940 vallen de Duitsers Nederland binnen. Op 10 mei van dat jaar vindt de grootste inval van de Duitsers in het noorden plaats via de grensovergang Nieuweschans. Op 23 april 1945 wordt Nieuweschans van de Duitsers bevrijd. Het dorp is verwoest en geplunderd. Bij koninklijk besluit van 12 april 1950, wordt aan Nieuweschans een wapen verleend en in 1972 krijgt Nieuweschans zijn eigen vlag. In het nationale monumentenjaar 1975 wordt Nieuweschans met 10 andere gemeenten aangewezen als “een lichtend voorbeeld van nationale betekenis”. Een van de belangrijkste monumenten is de oude Hoofdwacht met torentje. In maart 1975 komt Nieuweschans in het nieuws door de plannen om in deze gemeente een kuuroord te ontwikkelen; de kans dat de bodem geneeskrachtige zoutlagen en mineraalwater zal bevatten, wordt reëel geacht. Vanaf 1980 vinden er een aantal proefboringen plaats en diverse (markt-)onderzoeken plaats. Eind 1985 wordt de eerste gerealiseerd. Op 25 augustus 1989 wordt het Kuurcentrum Nieuweschans officieel door H.M. de Koningin geopend. In 1980 wordt de heer Arlman benoemd tot burgemeester. Hij zal de laatste zijn. Op 1 januari 1990 zijn de drie gemeenten Beerta, Finsterwolde en Nieuweschans heringedeeld tot de nieuwe gemeente Beerta. De gemeente heeft per 1 juli de naam Reiderland gekregen. |
|
Jans Pommerans van Nieuweschans (1924)
Op de artiestenbeurs op het Rembrandtsplein in Amsterdam verkoopt de jonge auteur Jacques van Tol zijn teksten. Voor 10 gulden mag je het lied uitvoeren, voor 25 gulden kun je het lied inclusief het auteursrecht overnemen. In deze tijd is zanger George Hofmann een gewild afnemer van Van Tol's teksten. 'Jans Pommerans' wordt een enorme hit, die het zelfs na de oorlog tot een uitvoering van Inavan Faassen, een carnavalskraker van Ria Valk en een uitvoering van de Gebroeders Flint heeft gebracht.
Klik op deze afbeelding om naar Jans Pommerans uit Nieuweschans te luisteren. Er wordt een scherm geopend waarin je wordt gevraagd of je het bestand wilt openen of opslaan. Kies voor bv openen, waarna het wordt afgespeeld. |
De Joodse Gemeente in Nieuweschans
Nieuweschans ligt in het oosten van de provincie Groningen. Het dorp dankt zijn ontstaan in 1628 aan de stichting van een vestingwerk op de grens van Nederland en Duitsland. In 1882 worden deze vestingwerken geslecht en de grachten gedempt. In de eerste helft van de 17e eeuw vestigen zich de eerste joodse inwoners in het dorp.
Synagoge
Net als elders is de eerste synagoge een huiskamer. Deze bevindt zich in het huis van Gerzon Arons. De datum van de oudste vermelding is 1773, maar waarschijnlijk dateert deze huissynagoge uit 1750. Deze synagoge wordt bezocht door joden uit omliggende plaatsen als Bunde, Wedde, Bellingwolde en Termunten.
Begraafplaats
De precieze stichtingsdatum van de begraafplaats is onbekend. Waarschijnlijk dateert hij uit 1811. Op deze begraafplaats worden tot 1874 ook de joden uit het Duitse Bunde begraven. |
Meer lezen? Gerelateerde artikelen:
Drieborg
't Broesde vrouger ook op Köstverlor'n en Bounderstroate
Kostverloren
Nieuwe Statenzijl (deel 2)
Nieuwe Statenzijl (deel 3)
Beerta
Finsterwolde
Nieuwe Schans
Bronnen:
|
|
Aan bovenstaande tekst is de uiterste zorgvuldigheid besteed. Desondanks kunnen er best fouten voorkomen. Constateer je fouten en/of heb je vragen, correcties, aanvullingen... geef die dan even aan mij door via mijn E-mail adres. |
|
Hoogeveen, 6 jan. 2010.
Gewijzigd: 21 april 2010. Update: 6 juni 2020 Verhaal: © Harm Hillinga |